ఆత్మ సంస్కారమే సంస్కృతి.ఆత్మ సంస్కారం కళ ద్వారా వస్తుంది. మరి కళ అంటే ఏమిటి? ఛందోబద్ధమై ఉండి మానవుని అంతర్గత 'కామా'న్ని వ్యక్తీకరిస్తే అది కళే అవుతుంది. కళ కళ కోసమా లేక దానికి ఏదైనా ప్రయోజనం ఉండాలా అనే చర్చ ఎప్పటి నుంచో ఉన్నదే. కళ కళకోసమే అనేవారు కళకు సౌందర్యానుభూతి తప్ప వేరే ప్రయోజనం లేదంటారు. అయితే మనం కళను విస్తృతార్థంలో చూడాలి. ఇక్కడ మనం వృత్తి కలలకు, లలిత కళలకు అభేదం పాటిస్తాం. కళలు భౌతిక ప్రయోజనాన్ని,సౌందర్య ప్రయోజనాన్ని రెండింటినీ చేకూరుస్తాయి. అయితే వృత్తికళలు భౌతిక ప్రయోజనాన్ని అధికంగాను, సౌందర్య ప్రయోజనాన్ని అల్పంగాను చేకూర్చవచ్చు. అలాగే లలిత కళలు సౌందర్య ప్రయోజనాన్ని అధికంగా ఇస్తాయి.
మానవునిపై పరిసరం ఉద్దీపనగా పనిచేస్తుంది. అతడు దానికి ప్రతిస్పందిస్తాడు. బాహ్యప్రపంచానికి సంబంధించిన స్పృహ ఉన్నప్పుడే ఈ సంపర్కం సాధ్యమవుతుంది. ఇంతవరకు మానవునికి సృజనాత్మక శక్తి వివేచనా ఉన్నాయి. సృజనాత్మకత, వివేచన శక్తులు అతడు పరిసరంతో జరిపే ప్రతి చర్యలో ద్యోతకమవుతాయి. అతడు అవసరాన్ని బట్టి ప్రతి స్పందనలో మార్పుని తీసుకువస్తాడు. ఈ మార్పులు తేవడంలో సృజనాత్మకత, వివేచనలు ఉన్నాయి. తనను తాను వ్యక్తీకరించడంలో స్వేచ్ఛను పొందుతుంది ఆత్మ. కనుక ఆత్మకు తనను తాను అభివ్యక్తీకరించుకోవాలనే అంతర్గత వాంఛ లేదా 'కామం' ఉంది. ఈ కామం బాహ్యీకరణం చెంది, వస్తుగత రూపం పొందినప్పుడు 'కళ' అవుతుంది. ఐతరేయబ్రాహ్మణం ఇదే విషయాన్ని చెప్పింది. ''కర్త (వ్యక్తి) కర్మ (ప్రపంచం, సమాజం)తో సంయోగం చెందినప్పుడు జనించిన 'కామం' బాహ్యీకరణ పొంది వస్తుగత రూపాన్ని ధరించినప్పుడు కళ అవుతుంది''. దీని ప్రకారం కళ హైందవుల ధర్మార్థ కామ మోక్షాదులలో మూడవదైన కామవర్గానికి చెందుతుంది. కామం బాహ్యీకరణం మరోవిధంగా కూడా జరుగుతుంది. జీవశాస్త్ర దృక్పథం నుంచి చూస్తే, అది సంతానోత్పత్తి చేయడం ద్వారా బహిర్గతమవుతుంది. ఈవిధంగా కూడా ఆత్మాభివ్యక్తీకరణం జరుగుతుంది.
కామం బాహ్యీకరణం చెంది వస్తుగత రూపాన్ని సంతరించుకొన్నంత మాత్రాన కళాఖండమై పోదు. దానిని కళాఖండమని పిలవడానికి దానికి కొన్ని లక్షణాలుండాలి. అది ఛందోమయమై ఉండాలి. ఛందోమయమంటే లయ, తూకం, నిష్పత్తి సమన్వయం, తాళైక్యం, సంక్రమం- మొదలైన లక్షణాలతో కూడినది అని అర్థం. ఈ లక్షణాలు ఒక్క కళకే కాక విశ్వంలో అన్ని వర్గాలకు వర్తిస్తున్నట్లుంది. విశ్వం నియతిబద్ధం. ఛందోమయం. ఇది పశు ప్రపంచానికి కూడా వర్తిస్తుంది. అయితే ఈ సూత్రాలు పశు ప్రపంచంలో సహజాత ప్రాతిపదికపై పనిచేస్తాయి. కనుక మానవ సంకల్పం లాంటి సంకల్పం లాంటి సంకల్పం నాటికి లేదు కనుక అవి చేసే సృష్టిని కళాత్మకమనలేం. ప్రగతిగాని, సంస్కారం గాని వాటి సృష్టిలో లేదు. మానవుని విషయం వేరు, అతడు కావించే సృష్టిలో- సంతానోత్పత్తి కానివ్వండి,-అభివృద్ధిని, ప్రగతిని, సంస్కారాన్ని అభిలషిస్తాడు. ఇదంతా మానవ జీవిత క్షేత్ర వ్యవసాయమే. ఇదే సంస్కృతి. జీవితాన్ని మలిచినప్పుడు, అతడు మామూలు అర్థంలో, కళాకారుడు కాకపోవచ్చు. కాని 'జీవనశిల్పి' అవుతున్నాడు. తన ఆశలన్నీ కలబోసి కన్న పాపను తల్లి తన అంతర్గత వాంఛలకు అనుగుణంగా తీర్చిదిద్దుతుంటే, ఆమె శిల్పి కాక మరేమవుతుంది.
ఇవే సూత్రాలు కళారంగంలోనూ పనిచేస్తాయి. బాహ్యీకరణం చెందిన సృజనాత్మక వాంఛ కళయే కదా. ఆ 'కామం' శబ్ద రూపాన్ని పొందితే పద్యమవుతుంది. పద్య రూపం పొంది పద్యం, దృశ్యరూపం పొంది చిత్రం, నాద రూపం పొంది సంగీతం, ఒంపులు, సొంపులు, కదలికలు, డోలికలు, చలనాలు పొంది నృత్యం అవుతుంది. ఈ కళలన్నీ ఛందోమయాలు. హలం, రథం, ఛందోమయాలే. అయితే ఒక వస్తువు కళాఖండం కావడం, కాకపోవడం అంతర్గత 'కామం' గుణశీలాల మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. గుణశీలాలు అతడి జ్ఞానం, అనుభవం, పరిశీలనం, సామర్థ్యం, దర్శన శక్తి, కల్పనాశక్తుల మీద ఆధారపడుతుంటాయి. కళాఖండానికి మరో రెండు నియమాలు కూడా ఉన్నాయి. అవేంటంటే... కళాఖండంలో ఏ భాగాన్నయినా మార్చడం, తీసివేయడం, తొలగించడం చేస్తే కళాత్మకమైన దాని విలువ తగ్గుతుంది. రెండోది కళాకారుడు తన సృష్టి ద్వారా ఏమి ఆశించాడో అది ఆస్వాదకునికి, సామాజికునికి అందాలి. అయితే ఈ రెండవది ఎంతవరకు సఫలీకృతం అవుతుందో చెప్పడం కష్టమే.
కళావస్తువులు సంస్కృతిక వస్తువులుగా ఎట్లా అవుతాయి
ఆత్మ సంస్కారం సంస్కృతి అయినప్పుడు, కళావస్తువులు సాంస్కృతిక వస్తువులు ఎట్లా అవుతాయో చూద్దాం. మార్క్సిస్టులు 'ఆత్మ సామాజీకరణమే' కళ అంటారు. వైయక్తిక అనుభవాన్ని సామాజిక కళాప్రపంచంలో భాగం చేయడమే కళ. సృజనాత్మకంగా కళ గాని, శాస్త్రంగాని తమకనుగుణమైన వ్యవస్థలలో భాగాలై ఆ వ్యవస్థను, వాటి ఆదర్శాలను పరివర్తనం చెందిస్తాయి.
సృజనాత్మక వస్తువు దాని స్వభావానికి తగిన వ్యవస్థలోని సభ్యులు విలువ నిచ్చినప్పుడే అది సాంస్కృతిక వస్తువవుతుంది. ఎవరూ మెచ్చని ఎడారిలో పడిఉన్న వస్తువు సాంస్కృతిక వస్తువు అవ్వదు. కాబట్టి కళాభివ్యక్తికి ఒక మార్గం (కళావస్తువుల ప్రదర్శన శాల) ఉండాలి. అది గ్రంథమైతే ప్రచురించి ఉండాలి. చిత్రితమైతే ప్రదర్శించాలి. పరులమీద ప్రభావం ఉన్న కొందరి దృష్టిలోనైనా అది పడాలి. కళాఖండానికి విలువ కట్టడమనేది సామూహిక ప్రక్రియ. విలు కట్టడమనేది ఈ ప్రకియ ద్వారా సంస్థ తనకున్న అభిరుచిని దృష్టిలో పెట్టుకొని విలువలను పెంచి ప్రోది చేసుకొంటుంది.
వ్యవస్థలను, ఆదర్శాలను కళాఖండాలు మారుస్తాయి.ఎందుకంటే ఈ కళాఖండాలు అసలు ఆ వ్యవస్థల ఆదర్శాల నుంచే గదా సృష్టించడం జరిగింది. ఓ.రాంక్ అనే మనో విజ్ఞాన శాస్త్రవేత్త దృష్టిలో కళ అనేది వైయక్తిక సామూహిక ఆదర్శాల మధ్య 'ఘర్షణ'. అది ఆత్మాభివ్యక్తీకరణం కాదు. సామూహిక ఆదర్శాల అభివ్యక్తీకరణమూ కాదు. సమాజాలకి చెందిన 'రూపాలను కళ గ్రహించాలి.
- ఎ.వి.రెడ్డి
Authorization