మానవుని మీద సంస్కృతి ప్రభావాన్ని తక్కువగా అంచనా వేయనవసరం లేదు. సంస్కృతి మానవుని ఊపిరి. అది అతని జీవన రాగం. జీవన రక్తం. అది లేక అతడు లేడు. మానవుడు పుట్టిన దగ్గరి నుంచి చనిపోయేవరకు సంస్కృతి నిర్దేశానుసారం ప్రవర్తిస్తాడు. మానవుడు యథాతథంగా ఎందుకు ప్రవర్తిస్తాడు?'' అంటే అతడు పుట్టిన సంస్కృతి అతడిని అలా నడుపుతుంది అని సమాధానం వస్తుంది. తెలుగు సంస్కృతిలో పుట్టి పెరిగినవాడు తెలుగువారిలా ప్రవర్తిస్తాడు గాని అమెరికావాడులా ప్రవర్తించడు. తెలిసినా తెలియక పోయినా మనమంతా సంస్కృతికి వారసులం. మనం సంస్కృతి చేసిన బొమ్మలం. మన సంస్కృతి మనలను కొన్ని పద్ధతుల్లో నడవమనీ, మరి కొన్ని పద్ధతుల్లో చరించవద్దని ఆదేశిస్తుంది. అది మన లక్ష్యాలను, విలువలను, వైఖరులను నిబద్ధిస్తుంది. మన ప్రవర్తనకు అర్థాన్నివ్వడమే కాక ఇతరుల ప్రవర్తనను అర్థం చేసుకునే కిటుకులను అందిస్తుంది. విశ్వాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి మనం ప్రతిపాదించే సిద్ధాంతాలు కూడా మన సంస్కృతి ప్రభావితాలే.
హోర్టన్ చెప్పినట్లు అలంకారికంగా చెప్పాలంటే ''మానవుడు సంస్కృతి చేతిలో బందీ''. మనస్సులో లేదా ఆత్మలో లౌకిక లేదా అనుభవిక అంశాలు ఏర్పడిన తీరును గమనిస్తే సంస్కృతి ప్రభావం ఎంతటిదో అర్థమవుతుంది. ఆత్మ సామాజిక ప్రక్రియా జనితం. ఈవిషయం ఫ్రాయిడ్ మూర్తిమత్వ సిద్ధాంతాన్ని చూసినప్పుడు అర్థమవుతుంది. ఇతడి ప్రకారం మూర్తిమత్వం నిర్మితిలో ఇడ్, ఈగో, సూపర్ ఈగోలు అనే మూడు అంశాలున్నాయి. ఈగో అంటే అహం. అహంలో కొంతమేర చేతనం, మరికొంత మేర అచేతనం ఉంటుంది. ఈ అచేతన భాగాన్ని 'ఇడ్' (అది) అంటారు. వ్యక్తికి సంబంధించిన జీవ సహజాతాలు, జీవన ప్రేరణలు ఇందులో ఉంటాయి. ఈ ప్రేరణల శక్తిని 'లిబిడో' అంటారు. ఇడ్ కోరికలు, సహజాత శక్తులు పరిసరంతో సంబంధం కోసం ప్రత్యేక వాంఛల రూపంలో బయలు వెడలి చేతన భాగాన్ని (అహాన్ని) ప్రభావితం చేస్తాయి. ఇడ్ వెలిబుచ్చే వాంఛలకు సమాజం అనుమతించదు. వాటిని అహం అణచివేస్తుంది. ప్రపంచం విధించే ఆంక్షలకు అనుగుణంగా 'ఇడ్ వాంఛలను' మలిచి, అహం తన కండరాల శక్తితో ప్రపంచంలో మార్పు తెచ్చి, ఇడ్కు ప్రపంచానికి మధ్య సేతువు అవుతుంది. ఇడ్కు తన సుఖం తప్ప అన్యం పట్టదు. మంచి చెడులు తెలియవు. అహం ద్వారా తప్ప ఇడ్ బయటికి రావడానికి వీల్లేదు.
మొదట మానవుని మనసంతా ఇడ్తో నిండి ఉంటుంది. అతనిలో పశువాంఛలు, ప్రబోధ నలు తప్ప ఏమీ ఉండవు. ఆలోచనలకు తావు లేదు. మొదట శిశువు స్థితీ ఇంతే. శిశువులో అహం వాంఛలే ఉంటాయి. మానవుడు సామాజిక జీవి. అందుకని ఒక వ్యక్తి అహం వాంఛలకు, మరో వ్యక్తి అహం వాంఛలకు ఘర్షణ వస్తుంది. కాబట్టి ఇతరులకోసం అహం వాంఛలను అదుపులో పెట్టుకోవాల్సి ఉంటుంది. అప్పుడు మనసులో నాగరక, స్నేహ భావాలు పెరగడం అనివార్యమవుతుంది. ఈ నూతనంగా పెరిగిన భాగాలే అహం (ఈగో), ఇది క్రమంగా వికసిస్తుంది. అహం మొదట్లో బలహీనంగా ఉంటుంది. ఇది ఇడ్ వాంఛలను తీర్చడంలో ప్రపంచం తిరస్కారానికి గురవుతుంది. ఇక్కడ ప్రపంచం అంటే తల్లిదండ్రులు, సమాజం, ప్రేమించిన వస్తువును వదులుకోవలసి వచ్చినప్పుడు అహం ఆ వస్తువు ప్రతిమను తనలో నిలుపుకొని, దానిని హత్తుకొని తాదాత్మ్యం చెందుతుంది. తను త్యజించవలసి వచ్చిన వస్తువు లక్షణాలను సంతరించుకొని అహం పెరుగుతుంది. ఇడ్ తన వాంఛలను తిన్నగా, నగంగా తీర్చుకోవాలని పట్టుబట్టినప్పుడు, సమాజం అనుమతించిన మార్గములలో తృప్తిని పొందవలసిందని దానికి అహం కళ్లెం వేస్తుంది. ఈవిధంగా సమాజానికి సంబంధించిన ఒక భాగం కొత్తగా అహంలో మొలుస్తుంది. దీన్ని సూపర్ ఈగో (అద్యహం) అంటారు. ఇది దాదాపు మన అంతరాత్మకు సమానం. ఇది గురువుగా, తండ్రిగా, న్యాయనిర్ణేతగా వ్యవహరిస్తుంది. దీనిలో విధి నిషేధాలుంటాయి. ఈ సూపర్ ఈగో మానవునికి మాత్రమే విలక్షణమైనది. జంతువులకు అంతరాత్మలేదు. మానవునికి ఉన్న బాల్యం, యౌవనంలో లైంగిక ధ్యేయానికి చేరే ముందు లిబిడో చేసే విలంబనాల వల్ల ఇది ఏర్పడటానికి అవకాశం ఉంది. శిశువు లైంగిక ప్రబోధనలను నిర్బంధించడం వల్ల ఇది ఆవిర్భవిస్తుంది.
మానవుని అనుభవానికి అనివార్యమైన ఒక ఉపాధి సంస్కృతి. ప్రతి అనుభవానికి సంస్కృతి వాహకం. ఏరకమైన అనుభవం సంస్కృతి ద్వారా తప్ప మానవుని చేరలేదు. అలాగని అనుభవానికి ఇతర ఉపాధులు లేవని కాదు. ప్రాకృతిక ప్రపంచంలో మరో పెద్ద ఉపాధి. తనకు పరిసరానికి మధ్య సంస్కృతిని తెరగా నిలబెట్టాడు మనిషి. భౌతిక ప్రపంచాన్ని, సమాజాన్ని మనిషి ఈ తెరలో నుంచి దర్శించవలసిందే. ప్రతిదీ ఈ తెరగుడ్డ లోనుంచి వడకట్టబడవలసిందే. కాలం, దూరం, ఆకాశం, బరువు, ఒడ్డు, పొడవులు అన్నిటినీ ఈ తెర నేతలో నుంచి రంగులో నుంచి అర్థం చేసుకోవలసిందే. ''మానవ శరీరంలోని ప్రతి భాగం సంస్కృతి ప్రభావితమే'' అని చెబితే తప్పుకానేరదు. సంస్కృతి మన నీడ. అసలు సత్యమంతా సాంస్కృతిక సత్యమే. అనుభవమంతా సంస్కృతీవాహ్యమే.
-ఎ.వి.రెడ్డి
Authorization