ప్రవర్తన, సాంఘిక సంబంధాలు, మానవ నిర్మితాలైన భౌతిక వస్తువులు సంస్కృతి విషయాలు కావు. వీటికి సంబంధించిన ఆకృతులు, సూత్రాలు, నియమాలు, ప్రమాణాలు, విలువలు మాత్రమే సంస్కృతికి ఇటు కలవుతున్నాయి. అంతేకాక ఆకృతుల సమగ్రాకృతులు (గోస్టల్ట్స్) సంస్కృతి విషయం అవుతున్నాయి. ఉదాహరణకు వివిధ సమాజాలు స్వాగతం పలికే తీరు చూడండి. ఫ్రెంచి దేశీయుడు బుగ్గపై ముద్దుపెట్టి, ఆంగ్లేయుడు కరచాలనం చేసి, భారతీయుడు తలను వంచి నమస్కరిస్తూ స్వాగతం పలుకుతారు. సన్నివేశం ఒక్కటే. లక్ష్యం ఒక్కటే. కానీ ప్రవర్తనా రీతులు వేరు. కాబట్టి సంస్కృతి విషయాల సమగ్రాకృతినే గ్రమించాలి.
ఇక్కడ ఆకృతికి, ఆ ఆకృతిని నింపే పదార్థానికి ఉన్న సంబంధాన్ని వివరించడం అవసరం. ప్రపంచంలో ప్రతి వస్తువుకు పదార్థమూ ఉంది; ఆకృతీ ఉంది. ఈ రెండు లేని వస్తువే లేదు. ఉదాహరణకు ఖడ్గాన్ని తీసుకొంటే ఉక్కు దాని పదార్థం అవుతుంది. దాని ప్రత్యేక రూపం దాని ఆకృతి అవుతుంది. అదే ఆకృతి తో అంటే ఆకారం మారిపోకుండా రాగి, ఇత్తడి వంటి లోహాలతో, పదార్థాలతో ఖడ్గాన్ని మలచవచ్చు. ఇక్కడ ఖడ్గం చేయబడిన పదార్థం మారినా, దాని ఆకారం మారలేదు. అయితే ఖడ్గం ఉదాహరణను చివరికంటా సాగదీయరాదు. అట్లాగే సాంస్కృతిక ఆకృతులకు కూడా పదార్థం ఉంది. సమాజాల్లో మానవుల మధ్య 'వాస్తవంగా' అంటే వస్తుగత ప్రవర్తనా రీతులు మనకు ఆచార వ్యవహారాల్లో, వేష భాషల్లో, స్వాగత సత్కారాల్లో, ఆహార విహారాల్లో దర్శనమిస్తాయి. ఇవి సరళ రీతులు. ఇంతకంటే సంక్లిష్ట వస్తుగత రీతులు మనకు ఆర్థిక, రాజకీయ విధానాల్లో, మతం, తత్వం, చట్టం వంటి వాటిలో కనిపిస్తాయి.
పదార్థం మారినా ఖడ్గాకృతి ఎట్లా మారలేదో, సంస్కృతి విషయం (పదార్థం) మారినా, సాంస్కృతిక ఆకృతి అదేవిధంగా మారదు. అయితే ఈ మారకపోవడం శాశ్వతం అని భ్రమించరాదు. ఇదెట్లా సాధ్యమ వుతున్నది? సంస్కృతికి సంబంధించిన వైయక్తిక విషయాలలో (పదార్థంలో) మార్పులు వచ్చినప్పుడు ఆ మార్పుల్లో తనకనుగుణమైన వాటిని అనుమతించి మిగతావాటిని వదిలివేస్తుంది సాంస్కృతికాకృతి.
మానవుని సృజనాత్మకత మన చుట్టూ ఉన్న పరిసరాన్ని, జీవ పదార్థ పరిమితులను అధిగమించడం వల్లనే సాంస్కృతికాకృతులు సాధ్యమయ్యాయి. అయితే ఈ సందర్భంలో మానవులు, మానవ సమూహాలు జరిపిన ప్రతి చర్య వల్లనే సంస్కృతి ఏర్పడిందని, జీవ, మనోవిజ్ఞాన, భూగోళ శాస్త్రాలు దీని ప్రారంభాలని మరిచిపోరాదు. ఇవి సంస్కృతి ప్రారంభాలే కాని నిర్ణాయకాలు కావు. వివిధ సంస్కృతుల సామాన్య లక్షణాలతో 'సార్వత్రిక సంస్కృతి (యూనివర్సల్ కల్చర్) జనించింది. ప్రతి సమాజానికి ఏదో ఒక నీతి అంటూ ఉంటుంది. మంచి చెడులను గురించిన అభిప్రాయాలు ఉంటాయి. సంఘం మనుగడ వ్యక్తి ప్రాణం కంటే ముఖ్యం. అందుకే ఏ సమాజమూ హత్య, లైంగికదాడి అగమ్య గమనాన్ని అనుమతించదు. ఇట్లా జన్మించిన సార్వత్రిక సంస్కృతి తన ముడిపదార్థాలైన మానవ సంబంధాల, ప్రవర్తనల, ఆకృతుల, నిర్మితుల నుంచి దూరంగా జరిగి వేరే అస్తిత్వాన్ని ఏర్పరచుకొంది. సంస్కృతి శాస్త్రం (కల్చరాలజీ) దీనిని వేరే సత్వం (ఎంటిటీ)గా పరిగణిస్తున్నది. ఈ సత్వం తనను తాను క్రమబద్ధం చేసుకొంటుందని, తన అంతర్గత గతిశీలత ప్రకారం అధిగమిస్తుందని, తనపై ఆధిపత్యం తనే వహిస్తుందనీ, తన నిర్ణయాలను తనే తీసుకొంటుందనీ, దాని పరిణామ సూత్రాలు దానికి ఉన్నాయని, అలాంటిది ఒక్కటేననీ, మరొకటి లేదనీ, అది ''స్వయంభువు'' అని సంస్కృతి శాస్త్రం అంటున్నది. దీనిని అరవింద్ ఘోష్ ప్రతిపాదించిన ''జ్యాత్యాత్మ'' (నేషన్ సోల్) లాగ, మెక్డొవల్ ''సమూహ మనస్సు'' (గ్రూప్ మైండ్)లాగా అర్థం చేసుకోవలసి ఉంటుంది. ఈ సార్వత్రిక సంస్కృతిలో ఏవైనా మార్పులు జరిగితే ఆ మార్పులను అంతర్గత కారణాలతో వివరించవలసిందే తప్ప, జైవ, మానసిక, భౌగోళిక కారణాలతో వివరించడానికి వీలులేదు. ప్రస్తుత పరివర్తనం అతడు ముందున్న (తన) లక్షణాలమీద ఆధారపడి ఉంటుంది. ప్రస్తుత లక్షణం తరువాత మార్పుకు కారణమవుతుంది. ప్రస్తుత భాషారూపం ఇంతకు ముందరి రూపం నుంచి ఎలా జనించిందో, ప్రస్తుత భాషా రూపం తరువాతి భాషారూపానికి ఎలా కారణమవుతుందో సంస్కృతి విషయంలోను అంతే. మానవ ప్రవర్తనను సంస్కృతి క్రమబద్ధం చేస్తే మరి సంస్కృతిని ఎవరు క్రమబద్ధం చేస్తారు? తనను తానే క్రమబద్ధం చేసుకొంటుందని సంస్కృతి శాస్త్రం అంటున్నది.
-ఎ.వి.రెడ్డి
Authorization