నృత్యం ఆదిమ కాలం నుంచి మానవునికి సంక్రమిస్తూ వస్తున్న సహజాతం అని చెప్పవచ్చు. తమకు తెలియకుండానే ఆదిమ యుగం నాటి మనుషులు సంతోషం కలిగినప్పుడు, దు:ఖం కలిగినప్పుడు కూడా శరీరాలను కదిలిస్తూ లయబద్ధంగా నృత్యం చేసేవారు. వారి జీవనంలో సూర్య చంద్రులకు ప్రముఖ స్థానం ఉండేది. దేవుళ్లుగా కొలిచేవారు. సూర్య చంద్రులు చూడటానికి వృత్తాకారంగా గుండ్రంగా ఉంటారు కనుక వారు కూడా గుండ్రంగా తిరుగుతూనే నృత్యం చేసేవారు. ఇప్పుడు ఆదివాసీల్లో గుండ్రంగా తిరుగుతూ నృత్యం చేసే సంప్రదాయం ఆ పాతకాలపు సంప్రదాయానికి కొనసాగింపే నని పండితులు అంటున్నారు. రాతియుగపు కాలంనాటి ఫ్రాన్స్, స్పెయిన్, ఇండియా వంటి అనేక దేశాల కొండగుహల్లో ఆది మానవుల వేట, నాట్యం దృశ్యాలు కనిపిస్తున్నాయి. వీటిని బట్టి ఆదిమ కాలం నుంచే నాట్యం మానవ జీవితంలో ఒక భాగం అని అర్థమవుతున్నది.
డ్యాన్స్ అనేది మానవుని చుట్టుపక్కల కనిపించే జీవితానికి కూడా ప్రతిబింబంగా చెప్పవచ్చు. ప్రాచీన మానవుడు తన పరిసరాల్లో ఉన్న పక్షలు, జంతువుల అరుపులు, కదలికలను అనుకరించేవాడు. ఆదిమానవుని మొదటి డ్యాన్స్ భంగిమలన్నీ వీటికి ప్రతిరూపాలే. ఇప్పటికీ చాలా ఆదివాసీ తెగల నృత్యాలు నెమళ్లు, జింకలు, కుందేళ్లు, పులుల కదలికలను ప్రతిబింబించడం ఇందుకు నిదర్శనం. ఆఫ్రికా నుంచి భారత దేశానికి వచ్చిన
మన భారత దేశంలోని సిద్దీల (ఆఫ్రికా నుంచి భారత దేశం వచ్చి స్థిరపడినవారి) నృత్యాల్లో ఆటవిక జీవితం, సంతోషం, దు:ఖం, భయం, ఆశ్చర్యం వంటి ఆదిమ అభివ్యక్తీకరణలతో పాటు, పక్షుల, జంతువుల అనుకరణలూ ఉంటాయని వకుళాభరణం లలిత వంటివారు పేర్కొన్నారు.
ఆదిమానవుడు దేవతలను సంతృప్తి పరచడానికి, ప్రకృతి శక్తులను శాంతింపచేయడానికి నృత్యాన్ని ఒక సాధనంగా ఎంచుకున్నారని అర్థమవుతుంది. మత ప్రవృత్తి పెరిగిన కొలది నృత్య రీతి కూడా పెరగసాగింది. దేవతలకు బలిచ్చి సంతృప్తి పరిచే ఆచారం వచ్చిన తరువాత బలి వేదిక చుట్టూ క్లిష్టమైన పద, హస్త విన్యాసాలతో పాటలు పాడుతూ నృత్యం చేయడం ఆరంభమై ఉండవచ్చు. ఇప్పటికీ దక్షిణమెరికా, ఆఫ్రికా, ఇండియా వంటి చోట్ల ఆటవిక జాతుల్లో ఇవి కనిపిస్తాయి.ముఖ్యంగా ప్రాచీన ఈజిప్టు చిత్రలేఖనాల్లోను, దక్షిణమెరికాలో ఉన్న మాయా సంస్కృతికి చెందిన చిత్రాల్లోనూ ఇటువంటి నృత్యాలు మనకు కనిపిస్తాయి. పరిణామ క్రమంలో నృత్యం మతం నుంచి కొంతమేర వేరై కళాత్మకతను పొందసాగటం భారతదేశం, గ్రీస్లో కనిపించింది. ఏదో ఒక బాహ్యప్రయోజన నిమిత్తం నర్తించటాన్ని తిరస్కరించి అనుభూతులను అభివ్యక్తం చేయడం ప్రారంభమయింది. ఆ విధంగా జానపద నృత్యము, శాస్త్రీయ నృత్యాలు ప్రారంభమ య్యాయని చెప్పవచ్చు. నృత్యం రాతియుగంలో ఒక కళగా కనిపిస్తే లోహయుగానికి వచ్చేటప్పటికి అది ఒక నాటక లక్షణాన్ని సంతరించుకొంది. ఆ తరువాతి కాలంలో ఒక వినోదాత్మక కళగా రూపుదిద్దుకున్నది.
రోగాలు, రొప్పులు వచ్చినప్పుడు వాటిని పోగొట్టడానికి కూడా నృత్యాలు చేయడం కనిపిస్తుంది. దక్షిణమెరికా ఖండంలో షమనులు అనే సంప్రదాయ వైద్యులు తమ తెగలో ఎవరికైనా అనారోగ్యం కలిగితే వారికి వైద్యం చేయడం కోసం పెద్ద ఎత్తున్న నృత్య కార్యక్రమాన్ని నిర్వహించి ట్రాన్స్లోకి వెళ్ళిపోతారు.. ఆ స్థితిలో పరలోకంలో ఉన్న పూర్వీకులతో మాట్లాడి రోగానికి ఫలానా హేతువు అని నిర్థారిస్తారు. ఆ తరువాత అందుబాటులో ఉన్న మూలికలు ఇస్తారు..
కొన్ని తెగల్లో ఇప్పటికీ కొత్తగా పెండ్లయిన అమ్మాయిని తమ కుటుంబంలో చేర్చుకోవడానికి ఆమె చుట్టూ నృత్యం చేస్తారు. తెలంగాణలో నాగోబా జాతర సందర్భంగా కొత్త కోడళ్లను కుటుంబంలో కలుపుకోవడానికి గోండు పెద్దలు పెద్ద కార్యక్రమాన్ని నిర్వహిస్తారు. ఆ సందర్భంగా ఆటపాటలూ ఉండటం ఈ సందర్భంగా గమనార్హం.
కొన్ని ఆదిమ తెగల్లో తమ శత్రువు తల చుట్టూ; బలిచ్చే దున్నపోతు వంటి జంతువు చుట్టూ, పవిత్ర జల కలశం, బలివేదికల చుట్టూ తిరుగుతూ నృత్యం చేయడం కనిపిస్తుంది. ఇట్లా చేస్తే వాటి శక్తులు తమకు సంక్రమిస్తాయనేది వారి నమ్మకం. ఇప్పటికీ మధ్యలో దేవుని విగ్రహాలు, ఇతర వస్తువులను పెట్టి డ్యాన్సచేసే జన సమూహాలు కనిపిస్తాయి. ఈ ఆచారం ఆదిమ తెగల నుంచి సంక్రమించినదే. మానవుడు నృత్యం చేస్తూ తనను తాను దేవునికి సమర్పించుకునే వస్తువుగా భావించుకుంటాడు. దేవుణ్ణి తృప్తి పరచడానికి జంతువులను ఎట్లా బలిస్తాడో అదే విధంగా తన దేహాన్ని నృత్యం చేస్తూ దేవునికి అర్పించుకున్నట్లు భావిస్తాడు. ఇట్లా అర్పించిన దేహం అంటే దేవునికి చాలా ఇష్టం అనుకుంటారు. ఈ విధంగా డ్యాన్స్, తాంత్రిక పూజ నాణేనికి రెండు పార్శ్వాలుగా తయారయ్యాయని చెప్పవచ్చు. మధ్యయుగంలో వీరశైవం ఉచ్ఛ స్థితిలో ఉన్నప్పుడు శివభక్తులు వీరనాట్యం చేస్తూ తమ శరీరాలను హింసించుకొనేవారు. ఆ రక్తపు ధారలను దేవునికి ఆనందంగా అర్పించేవారు.
దేవాలయాల్లో అద్భుతమైన నాట్య భంగిమలతో ఉన్న శిల్పాలు ఎన్నో కనిపిస్తాయి. కాకతీయ, విజయనగర, చాళుక్య, హోయసాల, గాంగ వంశాలు నిర్మించిన అనేక దేవాలయాల్లో ఎన్నో నాట్యరీతుల శిల్పాలు కనువిందు చేస్తాయి. నాట్యానికి దేవాలయాల్లో మండపాలు, వేదికలు ఉండేవి. ఇక్కడే నాట్య కారులు నృత్యం చేసేవారు. దేవాలయాలు నాట్యానికి కేంద్రాలుగా ఉండేవని చెప్పడానికి నిదర్శనాలుగా ఈ శిల్పాలను, దేవదాసీ వ్యవస్థను సాక్ష్యాలుగా చెప్పవచ్చు. మొత్తం మీద డ్యాన్స్చేయడం మానవ జీవితంలో అనాది నుంచి కొనసాగుతున్నదని చెప్పడం వాస్తవ దూరం కాదు.
-భూపేంద్ర నాగ
Authorization