- ప్రజా కళాకారులకు పాఠ్య గ్రంథాలు
- ఉదర పోషణార్థం బహుకృత వేషం
- కూటి కోసం కోటి విద్యలు
వంటి జాతీయాలు పగటి వేషగాళ్లను చూసే పుట్టినట్లు అర్థమవుతుంది. మనది వ్యవసాయ దేశం. కనుక గ్రామీణ భారతం అంతా శ్రమైక జీవనంతో సాగిపోతున్నది. గ్రామాల్లో సంప్రదాయ చేతివృత్తుల వాళ్లు ఇప్పటికీ దాదాపు నాల్గవ వంతు ఉన్నారు. నేత, గీత, గొర్రెలు-మేకలు పెంపకం, బట్టలు ఉతకడం, క్షౌరాలు చేయడం, చేపలు పట్టడం, బ్యాగరీ పని, భిక్షమెత్తడం, ఇంద్రజాల ప్రదర్శన వంటి సంప్రదాయ వృత్తులవారు అనేకమంది ఉన్నారు. వీటిలో ఎక్కువగా వ్యవసాయానుబంధ వృత్తులే.
మొత్తం వృత్తులను స్థూలంగా మూడు వర్గాలుగా విభజించవచ్చు. అవి... వుత్పత్తి ప్రధాన వృత్తులు- నేత, గీత వంటివిబీ సేవాప్రధా నవృత్తులు-బట్టలుతకడం, క్షురకర్మ వంటివిబీ సాంస్కృతిక వృత్తులు-కథలుచెప్పడం, గానం చేయడం, బాగవతాలు ఆడటం వంటివి. కళలు-సంస్కృతే జీవనాధారంగా పొట్టపోసుకునే పగటివేషగాళ్ళు కూడా సాంస్కృతిక వృత్తిదారులే.
పల్లె ప్రజానీకాన్ని తమ కళ ద్వారా సంతోషపెట్టి సంతోషపడేవాళ్లు వీళ్లు. తర తరాలుగా అదే కళను నమ్ముకుని జీవనం సాగించే అచ్చమైన జానపద కళాకారులు లక్షల సంఖ్యలో ఉంటారు. సొంత భూమి, సొంత ఆస్తి, చివరకు సొంత ఇల్లు కూడా లేకుండా సంచార జీవనం సాగించే కష్టజీవులు. దురాశకు పోని నిరుపేదలు. కనీసావసరాలకు కూడా నోచుకోని అల్ప సంతోషులు. వారి అమాయకత్వం, నిజాయితీలే వారి కళారూపాల బలం, ప్రతిబింబం. సామాజికంగా అట్టడుగున బతుకుతుంటారు.
ఆసాముల (రైతుల) శ్రేయస్సు కోరుకోవడం వారి కళారూపాల లక్ష్యంగా ఉంటుంది. సంప్రదాయ చేతివృత్తులను మూడు రకాలుగా ఎట్లా వర్గీకరించారో సాంస్కృతిక వృత్తులు (జానపద కళలు) అనేవాటిని కూడా మూడు రకాలుగా వర్గీకరించారు నిష్ణాతులు.
శబ్ద ప్రధానమైనవి- వాయిద్య సంగీతాలు, మూలధ్వనులు, కథాగానాలు అన్నీ ఈ కోవలోకి వస్తాయి. ఒగ్గు కథ, కిన్నెర వాయిద్యం, హరికథ, బుర్ర కథ, శారదగాండ్ర కథ, పటం కథ వంటివి ఈ కోవలోకి వస్తాయి.
దృశ్యప్రధానమైనవి-తోలుబొమ్మలాట, వీధిబాగోతం, యక్షగానం, సాముగారడీ, సర్కస్ విన్యాసాలు వంటివి.
భాగస్వామ్య కళలు-డప్పు, కోలాటం, చక్క భజన, ధింసా వంటి సామూహికంగా ప్రదర్శించే కళలు. అయితే పగటి వేషగాళ్లు, శబ్ద, దృశ్య ప్రధాన కళల రెండింటినీ ఆశ్రయించి, వ్యక్తులుగానే ప్రదర్శిస్తారు. వాచికం, అభినయం, ఆహార్యం (మేకప్) దేని ప్రత్యేకత దానిదే. శైలి, ఉచ్ఛారణ, అంతే. ఆ వ్యాకరణమే అలా ఆ వేషాన్ని నడిపిస్తుంది. ఎక్కడా ఔచిత్యం లోపించదు.
ఎరుకల సోది, బుడబుక్కలవాడు, జంగం దేవర, కొమ్మదాసరి, పిట్టల దొర, బహురూపి, ఫకీరు సాయిబు, కోయదొర, పాములవాడు, వీరబాహుడు, కాటికాపడు, హరిదాసు, గంగిరెద్దులు, ఆది భైరాగి, శివసత్తు, పోతురాజు, సాధనాసురుడు (గారడి)- ఓV్ా ఇలాంటివి ఎన్నో...
ఇక పురాణ విశేషాలు సరేసరి. నవరాత్రుల సందర్భంగా దశావతార వేషాలతో పాటు చివరి రోజు శక్తి వేషం ప్రదర్శించి ఊరు ఊరును ఊపేస్తారు. రామాయణ, భారత ఘట్ట దృశ్యాలు ఉంటాయి. భాగవతులు రాత్రి వేళ ప్రదర్శనలిచ్చి పగటి వేళ అవే వేషాలను ఇండ్ల ముంగిళ్లలో ప్రదర్శించి ప్రజల నుంచి కట్న కానుకలు స్వీకరిస్తే... బుడిగ జంగాలు తదితరులు ఎకాఎకిన ఆయా సందర్భాల్లో వచ్చి ప్రదర్శించి పొట్టపోసుకుంటారు.
నిన్న మొన్న జరిగిన బోనాలు పండుగల్లో పోతురాజులు... బతుకమ్మ (దసరా) పండుగప్పుడు మరికొందరు, సంక్రాంతి పండుగ దినాల్లో ఇంకొందరు పగటి వేషగాళ్లు రావడం మనకు ఆనవాయితీగా కనిపిస్తున్నదే. ఈ పగటి వేషాలలో మూడు రకాలను ప్రధానంగా గమనించవచ్చు.
భక్తి- అమ్మ దేవతలను కొలిచేవి
అంబపలుకు, జగదంబపలుకు (బుడు బుడు బుడక్ అంటూ ఢమరుకంతో శబ్దం చేస్తూ) తెల్లవారు ఝామున వచ్చి క్షుద్ర శక్తులను కట్టడి చేస్తున్నామని చెబుతారు.
అంబా పరాకు! జగదంబా పరాకు! మమ్మేలు శ్రీ శారదాంబ పరాకు!అని జంగం దేవరులు పాడుతూ... దేవిని ప్రసన్నం చేసుకుంటున్నామని అంటారు. స్వాతంత్రోద్యమ కాలంలో దైవ భక్తి-దేశ భక్తి ఒకటైపోయాయి వారికి. జయము ..జయము... జగన్మాత జయము. జయము జయము భరత మాత జయము అని కీర్తించారు.
శ్రమ జీవులు శ్రేయస్సు కోరేవి
అయ్యగారికి దండం పెట్టు... డూడూ బసవన్న
అమ్మగారికి దండం పెట్టు ... డూడూ బసవన్న
అని గంగిరెద్దులవారు గంగిరెద్దులను ఆడించినా...
మీ పాడి పంటలు చల్లగుండాలి అల్లా కే నాం
మీ ఆలు పిల్లలు చల్లగుండాలి అల్లా కే నాం
అని ఫకీర్లు పాడినా.. ఆ గ్రామీణ కుటుంబాల క్షేమం కోరుతూ ఆశీర్వచనాలు పలుకుతారు. దీవెనలు అందిస్తారు. మత సామరస్యం కూడా వర్థిల్తుతుంది.
వ్యంగ్య, హాస్య, విజ్ఞానదాయకమైనవి
మా తాత తట్టల దొర
మా బాబు బుట్టల దొర
నేను పిట్టల దొర సాబ్
అంటూ దొరల దోపిడి, హింసా సంస్కృతిని వారి వేష భాషలతోనే హేళన చేస్తాడు పిట్టల దొర వేషధారి.
రుచి పచి లేని కూడు కంచం నిండ ఎందుకు
ఉలుకు పలుకు లేనివాడు మంచం నిండ ఎందుకు
అంటూ 'బహురూపి' (స్త్రీ వేషంతో) వారి అక్రమాలపై స్పందించని పాలకులను ఎత్తి చూపిస్తారు అతి నగంగా.
పాముల వాళ్లు వచ్చి రకరకాల పాములను చూపి అనుభవ జ్ఞానంతో (పాములోళ్లమండి-మా ప్రజ్ఞ చూడ రండిఅంటూ) అనేక విషయాలు చెబుతారు.
ఇవన్నీ ఆబాల గోపాలాన్ని అలరించడమే కాదు, అంతులేని విజ్ఞానాన్ని పంచి పెట్టేవి. కాల క్రమేణా కొన్ని అంతరించడంతో కొన్ని ఏకపాత్రల రూపంలో స్థిరీకృతమయినాయి. ప్రజానాట్యమండలి సంస్థలు వీటిలో రాజకీయ చైతన్యం నింపి రంజింపచేసేవి. అట్లా ఇవి నిత్య స్ఫూర్తిదాయకం. కాలానుగుణంగా మారుతూ సజీవ ప్రదర్శనా చైతన్యాన్ని కల్గించే ఈ పగటి వేషాలు ప్రజా కళాకారులకు ఎప్పుడూ పాఠ్య గ్రంథాలే!
Authorization