ఎన్నో పోషక విలువలు కలిగి కొవ్వు, పిండి పదార్థం తక్కువగా ఉండి ముఖ్యంగా మాంసకృత్తులు అధికంగా ఉండే పుట్టగొడుగుల వల్ల పోషక పోషకలోపంతో భాదపడుతున్న మహిళలకు, చిన్నపిల్లలకు, మధుమేహగ్రస్తులకు ఇదొక ప్రత్యామ్నాయ ఆహారంగా సూచిస్తున్నారు. ఇటీవలి కాలంలో పుట్టగొడుగులలో ఉండే పోషక విలువలు, ఉపయోగాల గురించి అందరిలో అవగాహన పెరుగుతుంది. వాతావరణ పరిస్థితులు అనుకూలంగా ఉండి వివిధ రకాల పుట్టగొడుగులు అందుబాటులో ఉండడం వల్ల చాలా మంది నిరుద్యోగ యువత, మహిళలు పుట్టగొడుగుల పెంపకంపై ఆసక్తి చూపుతున్నారు. అలాంటి పుట్టగొడుగుల సాగు గురించి ఈ వారం కిసాన్లో తెలుసుకుందాం...
పుట్టగొడుగుల్లో సుమారు 20వేల రకాలున్నాయి. అయితే అందులో కేవలం 2వేల రకాలను మాత్రమే ఆహారంగా తీసుకోవచ్చు. ఇందులో 200 రకాలను మాత్రమే కృత్రిమమైన వాతావరణంలో పెంచగలం. వీటిలో సాధారణంగా నాలుగు రకాలనే సాగు చేస్తారు.
పోషకాల గని
పుట్టగొడుగుల్లో అనే రకాల పోషక పదార్థాలున్నాయి. ముఖ్యంగా మాంసకృత్తులు అధికంగా ఉండడం వల్ల మనదేశంలో అత్యంత ముఖ్యమైన ఆహారపదార్ధాలుగా పరిగణించవచ్చు. పెరుగుదలకు కావాల్సిన లైసిన్ అనే అమైనో ఆమ్లం వీటిలో ఉండడం వల్ల ఇవి అధిక జీర్ణశక్తిని(60-70శాతం) కలిగి ఉంటాయి. ఇవే కాకుండా పుట్టగొడుగుల్లో 89-91శాతం నీరు, 0.97-1.26శాతం లవణాలు, 2.78-3.94శాతం మాంస కృత్తులు,0.25-0.65శాతం కొవ్వు పదార్థాలు, 0.09-1.67శాతం పీచు పదార్థాలు, 5.30-6.28శాతం పిండి పదార్ధాలుంటాయి.
పెంచడం వల్ల లాభాలు
తక్కువ వ్యవధిలో వ్యవసాయ వ్యర్థపదార్ధాలైన గడ్డి, చొప్ప వంటి ఇతర పదార్ధాలతో కొద్దిపాటి ఖర్చుతో వీటిని పెంచవచ్చు. నిరుద్యోగ యువతకు పుట్టగొడుగుల పెంపకం వరదాయకం. ప్రతి 100 గ్రా.తాజా పుట్టగొడుగులు 43 కిలో కాలరీల శక్తినిస్తాయి. పుట్టగొడుగుల్లో కొవ్వు పదార్ధాలు చాలా తక్కువగా ఉండడమే కాక ఇవి శరీరానికి అవసరమైన మంచి కొలస్ట్రాల్ను పెంచుతూ, గుండె జబ్బులకు కారణమయ్యే కొలెస్ట్రాల్ను తగ్గిస్తుంది.
పుట్టగొడుగుల రకాలు
తెల్లగుండి పుట్టగొడుగులు:
ఈ పుట్టగొడుగులు తెల్లగా గుండీల మాదిరిగా గుండ్రంగా, ఆకర్షణీయంగా ఉండడం వల్ల వీటికి ఆ పేరు వచ్చింది. వరి లేదా గొధుమ గడ్డి, ఇతర రసాయన ఎరు వుల కలయికతో తయారు చేసిన పదార్ధాంపై మాత్రమే పెంచగలం. వీటిని ఎక్కువగా ఉత్తర భారత దేశంలో సాగు చేస్తున్నారు. వీటి పెరుగు దలకు 14 -16 డిగ్రీల సెల్సియస్ ఉష్ణోగ్రత, 90-95శాతం తేమ ఉండే చల్లని ప్రదేశాలు అనుకూలం. వీటి పెంపకానికి సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ఎంతో అవసరం. ఆధార పదార్ధం అత్యంత నాణ్యమైనదిగా ఉండాలి.
ముత్యపు చిప్ప పుట్టగొడుగులు
ఈ పుట్టగొడుగులు విచ్చుకొని ముత్యపు చిప్ప ఆకారంలో ఉండడం వల్ల వీటికి ఆ పేరువచ్చింది. వీటిలో తెల్ల ముత్యపు చిప్ప, ఎల్మ్ ముత్యపు చిప్ప, గ్రే, పింక్ రకం ప్రాచుర్యంలో ఉన్నాయి. ఈ పుట్టగొడుగుల సాగుకు 24-28 డిగ్రీల సెంటిగ్రేడ్ ఉష్ణోగ్రత, 80 నుంచి 85 శాతం తేమ గాలిలో ఉండే ప్రదేశాలు అనుకూలం. వీటిని రైతులు తమ వద్ద లభించే వరి గడ్డితోనే కాక వ్యవసాయ సంబంధమైన ఏ వ్యర్థ పదార్దం ఉపయోగించయినా సులభంగా పండించవచ్చు. ఇతర రకాలతో పోలిస్తే ఇవి అధిక దిగుబడినిస్తాయి. వీటిని ఎక్కువ దక్షిణ భారతదేశంలో సాగు చేస్తున్నారు.
పాల పుట్టగొడుగులు
ఈ పుట్టగొడుగుల పెంపకం కొద్దిపాటి చిన్న మార్పులతో ముత్యపు చిప్ప పుట్టుగొడుగుల పెంపకం పోలి ఉంటుంది. ఈ పుట్ట గొడుగుల పెంపకానికి 30-35 డి.సెల్సియస్ ఉష్ణోగ్రత, 80-95 శాతం గాలిలో తేమ కలిగి తగిన వెలుతురు ఉంటే చాలు. మార్చి నుంచి అక్టోబరు వరకు ఉండే వాతావరణం చక్కగా అనుకూలిస్తుంది. సంవత్సరం పొడవునా ఈ పుట్టగొడుగుల పెంపకం చేపట్టవచ్చు.
వరి గడ్డి పుట్టగొడుగులు
ఈ రకం పుట్టగొడుగులు వరి గడ్డిని ఉపయోగించి పెంచుతారు. వీటి కాడలు మృదువుగా ఉండి 38 సెం.మీ పొడవుంటాయి.వీటి పెరుగుదలకు 30-35 డిగ్రీల సెల్సియస్ ఉష్ణోగ్రత, 85-95శాతం తేమ కలిగి ఉన్న ప్రదేశాలు అనుకూలం.
ముత్యపు చిప్ప పుట్టగొడుగుల సాగు విధానం
వీటి పెంపకానికి మన వాతావరణం అనుకూలంగా ఉండడమే కాకుండా సులభంగా పెంచడానికి వీలవుతుంది. అధిక లాభాలను గడించవచ్చు గనుక మన వాతావరణంలో వీటి పెంపకానికి ఆసక్తి పెరిగింది.
కావాల్సిన వస్తువులు
పూరి పాక గదులు 2, 3-4 సెం.మీ వరిగడ్డి ముక్కలు ఒక్కొక్క బెడ్కు పాలిథీన్ సంచులు
12 × 24 అంగుళాలు 50 గేజ్ మందం కలవి. కొయ్య లేదా స్టీల్తో చేసిన అరల చట్రం, జనప నార గోనె సంచులు, పుట్టగొడుగుల విత్తనం లేదా స్పాన్ డెట్టాల్ లేదా స్పిరిట్, ట్రే, చాకు లేదా బ్లేడు, స్ప్రేయర్.
పెంచే విధానం
వరిగడ్డి చౌకగా సులభంగా దొరకడం వల్ల దీన్ని వాడుతారు. ముందుగా వరిగడ్డిని 3-8 సెం.మీ ముక్కలు చేసుకోవాలి. తరువాత మంచి నీటిలో 5 నుంచి 6 గంటలు నానబెట్టాలి. తర్వాత నీటిని తీసివేయాలి. ఇలా నానబెట్టిన గడ్డిని గోనె సంచిలో నింపి వేడి నీటిలో ఒక గంట పాటు ఉంచి తరువాత తీసివేసి గడ్డిలో 60 నుంచి 66శాతం తేమ ఉండేలా ఆరబెట్టాలి. తేమ శాతం తనిఖీ చేయడానికి చేతినిండా గడ్డిని తీసుకొని వేళ్ల మధ్య ఉంచి పిండినట్టయితే నీరు కారకుండా ఉన్నట్టయితే తగినంత తేమ శాతం ఉన్నట్టు నిర్ధారించుకోవాలి. పాలిథీన్ సంచుల్లో ఆరబెట్టిన వరిగడ్డి ముక్కలను 5 సెం.మీ మందాన వేసి విత్తనాన్ని అంచుల వెంట కాకుండా మధ్యలో వేయాలి.1 కేజీ వరిగడ్డికి 50 గ్రా. స్పాన్ కలిపి మరీ గట్టిగా వత్తకుండా సంచులలో నింపి రబ్బరు బ్యాండ్ బిగించాలి. తర్వాత సంచులను స్పాన్ రన్న్గింగ్ గదిలోకి మార్చాలి.
సంవత్సరానికి 9 పంటలు
7,500 ×9=67,5000
ఆదాయం: 500 కిలోల ఎండుగడ్డి నుండి500 కిలోల ముత్యపు చిప్ప పుట్టగొడుగుల దిగుబడి రావడానికి అవకాశమున్నది. 500 కిలోల చొప్పున 9 పంటలకు 500× 9=4500 కిలోలు.
కిలో ముత్యపుచిప్ప పుట్టగొడుగుల వెల రూ.120.
4500 కిలోలకు 4500×120=5,40,000 వస్తుంది. నికర ఆదాయం 5,40,000 (40,300+67,500)=4,32,2000
ముత్యపుచిప్ప పుట్టగొడుగుల పెంపకానికి సంవత్సరంలో మార్చి, ఏప్రిల్, మే నెలలో చేపట్టాలి. అప్పుడు పాల పుట్టగొడుగుల పెంపకాన్ని చేపట్టినట్టయితే అధిక ఆదాయాన్ని గడించడానికి అవకాశముంది.
పాటించాల్సిన మెళకువలు
మంచి రకం విత్తనం (స్పాన్)నే వాడాలి. పూర్తి పరిశుభ్రతను పాటించాలి. గదిలో తగినంత ఉష్ణోగ్రత, తేమ ఉండేలా జాగ్రత్త వహించాలి. వారానికి కనీసం రెండుసార్లు గోడలు, నేలపై 2 శాతం ఫార్మాలిన్ ద్రావణాన్ని పిచికారి చేయాలి. పిచికారి చేసే సమయంలో బెడ్స్పై నీరు పడకుండా తప్పకుండా ఏదైనా కప్పాలి. క్రాసింగ్ రూమ్లో తగినంత వెలుతురు, గాలి ప్రసరణ ఉండేలా చూడాలి. క్రాసింగ్ సమయంలో పుట్టగొడుగులు కోశాక బెడ్స్పై నీరు చల్లాలి. గదిలోకి ఎలుకలు, కీటకాలు ప్రవేశించకుండా చూడాలి. అకుపచ్చని, నల్లని మచ్చలు కనిపించిన వెంటనే బెడ్స్ను అక్కడి నుంచి తొలగించాలి. దీంతో వ్యాధి వ్యాపించకుండా నిరోధించవచ్చు.
పుట్టగొడుగుల నిల్వ, ప్యాకింగ్, మార్కెటింగ్
తాజా పుట్టగొడుగులు 24 గంటల కన్నా ఎక్కువ నిల్వ ఉండవు. కనుక సూర్యరశ్మిలో గానీ విద్యుత్ ఉపయోగించికానీ ఎండబెట్టి నిల్వ చేయవచ్చు. తాజా పుట్టగొడుగులను 0.5 శాతం నుండి 1.3 శాతం పొటాషియం, మోటాబైసల్ఫేట్ లేదా 600 మి.గ్రా సాధారణ ఉప్పు లీటరు నీటిలో కరిగించగా ఏర్పడిన ద్రావణంలో ఐదు నిమిషాలు కడిగి వైర్మెష్ మీద ఆరబెట్టడం వల్ల రంగు మారదు. ఈ విధంగా ఆరబెట్టిన వాటిని గాలి తగలకుండా డబ్బాలో ప్యాక్ చేయాలి.నిల్వ ఉంచినప్పుడు సిలికాజెల్ ఒక చిన్న ప్యాక్ను డబ్బాలో వేసినట్టయితే పుట్టగొడుగులు మెత్తబడకుండా ఉంటాయి. ఎండిన పుట్టగొడుగులు 6 నెలల వరకు నిల్వ ఉంటాయి. ఎండబెట్టి, ఊరేసి పచ్చళ్లుగా నిల్వ చేసుకోవచ్చు.
సాగు చేసే రకాలు
సంఖ్య రకాలు ఉష్ణోగ్రత తేమశాతం కాలం
1. వరిగడ్డి పుట్టగొడుగులు 28-35 డి.సెల్సీయస్ 80-95 మార్చి-సెప్టెంబరు
2. బటన్ పుట్టగొడుగులు 14-16 డి.సెల్సీయస్ 90-95 సెప్టెంబరు-జనవరి
3. అయిస్టర్ పుట్టగొడుగులు 24-28 డి.సెల్సీయస్ 80-85 జూన్-ఫిబ్రవరి
4. పాల పుట్టగొడుగులు 30-35 డి.సెల్సీయస్ 80-95 మార్చి- అక్టోబరు
- శాస్త్రవేత్త, పుట్టగొడుగుల పెంపక విభాగం
వ్యవసాయ కళాశాల, రాజేంద్రనగర్