Authorization
Mon Jan 19, 2015 06:51 pm
''ఊరికి ఉత్తరాన కోల్ / వలలో ఊడాలా మర్రి వలలో
ఊడాల మర్రి కింద వలలో ఉత్తముని చవిక వలలో
ఉత్తముని చవికెలో వలలో రత్నాల పందిరి వలలో
రత్నాల పందిట్లో వలలో ముత్యాల కొలిమి వలలో
గిద్దెడు ముత్యాలు వలలో గిలికినా కొలిమి వలలో
అరసోల ముత్యాలు వలలో అదిమిన కొలిమి వలలో
సోలెడు ముత్యాలు వలలో సోద్యంపు కొలిమి వలలో
'వలలో' అనే ఆవృతంతో బాగా ప్రాచుర్యం పొందిన ఈ బతుకమ్మ పాట- జానపద స్త్రీల పరిశీలనకు, పాండిత్య గరిమకు మచ్చుతునక. కొలిమిని అత్యద్భుతంగా కవత్వీకరించారు. ఉత్తముడైన కమ్మరి- తన పని కోసం ఊడల మర్రిని ఆశ్రయించిన నిజ చిత్రం ఇది. కమ్మరి కొలిమిని రోజు అలికి, పసుపు కుంకుమలతో అలంకరించి పని ప్రారంభించడం ఆనవాయితీ. ఆ అలంకరణను ముత్యాలు, పగడాలతో తాపిన కొలిమిగా చెప్పడం, వారి మానసిక ఐశ్వర్యాన్ని ప్రస్ఫుటిస్తుంది.
ఊదిన తిత్తులు వలలో ఉరుమూలా బోలు వలలో
వేసిన సమ్మెలు వలలో పిడుగులా బోలు వలలో
చుట్టున్న కాపులా వలలో చుక్కలా బోలు వలలో
నడుమ కమ్మరి బిడ్డ వలలో చంద్రుణ్ణి చోలు వలలో
సహజమైన పనిని, ఉరిమే ఉరుములతో, చుక్కలతో పోల్చుకుంటూ ఆ పదిలో ఉన్న కమ్మరి బిడ్డను చంద్రునితో పోల్చడం- సహజ సౌందర్యంగా ఉంది. ఇలా బతుకమ్మ పాట జీవనంతో భాగమయ్యింది అని చెప్పవచ్చు.
తెలంగాణా మట్టి పరిమళాల గుబాళింపులో విరిసిన పుజాత బతుకమ్మ. పౌరాణికంగా శ్రీ చక్ర రూపిణిగా, శ్రీ గౌరి, శ్రీవాణి, శ్రీలక్ష్మి, త్రిశక్తి స్వరూపిణిగా శ్రీ చక్ర రూపిణిగా బతుకమ్మ స్త్రీల పండుగగా అనిపించినా సామాజిక నేపథ్యంతో కుటుంబ సాన్నిహిత్యాన్ని పెంచే సంప్రదాయ, సాంస్కృతిక జీవన పత్రిక బతుకమ్మ,
ప్రకృతి పరవశం, చిరుజల్లుల వికాసం, పూబోణుల సంబరం బతుకమ్మ...
నేనడిచే దారుల్లో నాగమల్లెలో తంగేడు పువు పూసే తీగమల్లెలో
తంగేడు పూవుపూసే తీగమల్లెలో గౌరమ్మ ఏమి కోరె
భాద్రపద మాసంలో వినాయకచవితిని ఎంతో ఉత్సాహంగా జరుపుకుంటాం. ఆ తరువాత వచ్చే అమావాస్యను పితృమావాస్యగా చెబుతారు. అంతకుముందు పున్నమిని 'బొడ్డెమ్మ'ల పున్నమిగా పేర్కొంటాం. మన ప్రాంతంలోనే గాకుండా, ఈ సందర్భంలో 'బొడ్డెమ్మ' రీతిగా జరుపుతారు. గోండులు 'గర్భోనృత్యం', గిరిజనుల 'తీజ్' పండుగ వేడుకలు 'బొడ్డెమ్మ'ను పోలి యుంటాయి. కన్నె పిల్లలు, చిన్నపిల్లలు, ఈ పండుగ ద్వారా ఇంటి సాంప్రదాయాల్ని నేర్చుకోవడంతో పాటు, ప్రకృతి పశువుల ద్వారా మనకు లభ్యమయ్యేవి పూజ్యనీయమని గ్రహిస్తారు.
ఎంతో ప్రాచుర్యం పొందిన బతుకమ్మ పండుగ, బతుకమ్మ ఆట, బతుకమ్మ పాట... పండుగ జరుపుకునే విధానం, బతుకమ్మను పూల గోపురంగా పేర్చే విధానం, అన్నీ జనాన్ని ఒక్కచోట చేర్చడమే.. సమిష్టిగా కదిలించడమే అనిపిస్తుంది.
సమసమాజ నిర్మాణమే లక్ష్యంగా కనిపిస్తుంది. ఆ అంశాల్ని పరిశీలిద్దాం.
బతుకమ్మ పండుగ.. బతుక పుట్టుక.. కథలు :
శ్రీ చక్రరూపిణిగా బతుకమ్మ పేర్చే విధానాన్ని బట్టి నా పరిశోధన సవయంలో ఎంతో మందితో చర్చించి వెల్లడి చేస్తున్నాను.
పౌరాణిక త్రిశక్తి రూపిణిగా, శ్రీలక్ష్మి రూపంగా వర్ణించబడిన వేళ
శ్రీ లక్ష్మి నీ మహిమలు గౌరమ్మ చిత్రమై తోచునమ్మా గౌరమ్మా
భారతి సతివయ్యా|| బ్రహ్మకిల్లాలివై|| పార్వతిదేవివై||
పరగ శ్రీలక్ష్మివయ్యూ గౌరమ్మ భార్యవైతివి హరికిని||
అంటూ సాగే పాట అత్యద్భుతంఆ పండుగ వివరాన్ని కూర్చుకుంది.
ధరచోళ దేశమున ఉయ్యాలో ధర్మాంగుడను రాజు ఉయ్యాలో అనే పాట శ్రీలక్ష్మిదేవి బతుకమ్మగాపుట్టిందని తెలుపుతుంది.
నూరు మందిని కన్నప్పటికి చనిపోయిన బిడ్డల్ని తలచి దు:ఖించిన రాజ దంపతులు, శ్రీలక్ష్మి దేవిని కొలిచి, ఆమె అంశనే తమ బిడ్డగా పొందారని, శ్రీ మహావిష్ణువు చక్రంకుడనే పేరుతో ఆమెను వివాహమాడాడు.
అందుకే లేక లేక పుట్టిన బిడ్డల్ని బతికించమని బతుకమ్మను వేడుకుంటారు.
వేములవాడ రాజ్యానికి చెందిన మరో చారిత్రక కథలో, భర్తకు దూరమైన పార్వతిదేవిని మెప్పించి ఓదార్చడం కోసం బతుకమ్మను త్రికోణంగా పేర్చినట్లు గమనిస్తాం. ఇక దుష్ట సంహారం కోసం యుద్ధం చేసి అలసిపోయిన సత్యభామదేవిని మేలుకొలుపుతూ ఆడిపాడి వేడుకలు చేసినట్లుగా గమనిస్తాం. అంతేకాదు కన్యగా తతను కామించిన విష్ణు వర్థన మహారాజును ఎదిరించి, ఆత్మాహుతి పొందిన 'కన్యకాంబ'ను తలుచుకుంటూ నవరాత్రి వేళల్లో, దర్గా రూపంగా, దుష్ట సంహారణకు ప్రతీకగా ఆడిపాడటం చూస్తాం.
ఇక్కడ కథ పౌరాణికమైనా, చారిత్రకమైనా నేపథ్యంలో కరక్షణ, స్త్రీ శక్తి రూపం. అందుకే బతుకమ్మకు అంత ప్రాచుర్యం.
ఇక పేరంటాలు స్మరణలో బతుకమ్మ
జానపదవిజ్ఞానాన్ని- పురాణ గాథల్ని పరిశీలిస్తే పేరంటాలుగా గ్రామానికి ప్రజలకు ఉపయోగపడాలని ఆత్మార్పణ చేసుకున్న వారు పూజలందడం చూస్తాం.
వర్షాకాలానికి పూచిన పూలుకు ప్రకృతికి గల సంబంధ బాంధవ్యాన్ని చూపేది బతుకమ్మ పండుగ.
వరదోలె వానొచ్చే ఉయ్యాలో కట్ట తెగీపాయె ఉయ్యాలో
కట్టకు ఎవ్వరిని ఉయ్యాలో హరిమిస్తవు రాజ ఉయ్యాలో
అంటూ సాగే పాట- 'అక్కమ్మ' పాటగా 'నాగదేవి' పాటగా ఇంకా పలు రూపాంతరాలలో కనిపిస్తుంది. కట్టకు హారమిస్తే గండి పూడ్చడంలో ఆత్మార్పణ చేసిన స్త్రీని పేరంటాలుగా భావించి, ఆమె స్మృతిలో ఆడిపాడినట్లుగా భావించవచ్చు.
ఇక సాహస వనితగా 'కాకతీ రుద్రమ్మ'ను కాపాడిన ఓ సైనికురాలి కోసం, జరిపిన నాటి వేడుకగా కూడా చెప్పబడింది.
బతుకమ్మ పండుగ పుట్టుపుర్వోత్తరాలకు ఇదేమూలమని ఖచ్చితంగా చెప్పలేకపోయినా- సమాజ శ్రేయస్సే ఈ పండుగ పుట్టుక నేపథ్యంగా కనిపిస్తుంది. ఇక వ్యవసాయ పరమైన మెట్ట ప్రాంతం మనది. కరువు కాటకాలు, ప్రకృతి సిద్ధమైన సమస్యలతో పాటు జీవనం దుర్లభమైన ఎన్నో సమస్యలు తెలంగాణ ప్రాంతాన్ని వెంటాడిన విషయం అందరికీ తెలుసు. అయినా కురిసే ప్రి చినుకు తమ కోసమేనన్న స్వచ్ఛమైన మనసున్న పల్చియులు. స్త్రీలు పూలను గోపురంగా పేర్చి, తమకు పండిన సజ్జ, జొన్న, నువ్వులు, వరి, పల్లీలతో పలు రకాల నైవేధ్యాలు చేసి సమర్పించి తమ బతుకుల్ని తీర్చమని వేడుకునే పండుగ బతుకమ్మ అందరికీ ఎంతో ఇష్టమైనది.
పర్యావరణ పరిరక్షణ మన బాధ్యతగా గుర్తు చేసే పండుగ బతుకమ్మ
ఏమేమి వూవప్పునే గౌరమ్మ ఏమేమీ కాయప్పునే గౌరమ్మ అంటూ పాడే పాటలతో పాటు ఎన్నో పాటల్లో బతుకమ్మ పూల గోపురంలో స్థానం పొందే పూల గురించి స్పష్టం చేస్తాయి.
పచ్చపచ్చగా నవ్వుతుంటది
బాట వెంట బహు సక్కగుంటది
తెలంగాణ తల్లికి సిగపూవు నంటది
బతుకమ్మ బడిలోన ఓలలాడుతది-
తంగేడు పూవు తల్లి పూవురా.....
ఎక్కడ ఏ పూవు విరాజిల్లినా, బతుకమ్మలో తల్లి స్థానం పొందింది తంగేడు. గుమ్మడి, గానుగు, జిల్లేడు, కాకర, కట్ల, ముత్యాల సోంపు పూవు, బంతి,.... సీతజడ.... ఈ పూలన్ని దారి వెంట, గట్ల వెంట పూచి అందంగా, ఆనందాన్ని ఇచ్చేవి. ప్రకృతిలో పూచిన పూల రాసిగా బతుకమ్మ తల్లిని తీర్చి.. ఆ తరువాత ఏ మాత్రం ఖరీదు చేయని పూలతో పాటు నైవేద్యాలు సమర్పించి, వెంపలి చెట్టును నిలిపి పూజించడం చూస్తాం. అంతేకాదు వానలు వచ్చి, కుంటలు, బావులు నాచుతో ఉన్న వేళ, బతుకమ్మను సాగనంపుతూ చెరువుల్లో, కుంటల్లో బావుల్లో విడిచి పెడతాం..
తంగేడు పూవుల్లో చందమామ తల్లితాబోతుంది చందమామ
పోతిపోతివి గాని చందమామ మల్లెప్పుడొస్తవు చందమామ
అంటూ సాగనంపుతూ మళ్ళేడు వరకు తమను చల్లంగా చూడమని వేడుకుంటారు. ఇక్కడ వ్యక్తిగత కుటుంబ సౌఖ్యంతో పాటు సమిష్టి క్షేమాన్ని కోరుకుంటారు.
నీటిలో వదిలిన పూలల్లోని పరిమళం, వైద్యం ఔషధ గుణాల వల్ల నీరు శుభ్రమై, తద్వారా పాడిపంటలకు, పశు పక్ష్యాదులకు ప్రజలకు ఆరోగ్యాన్నిస్తుంది.
ఈ క్రమాన్ని చూస్తే, ప్రకృతి సంపదను కొంత ప్రకృతికే సమర్పించడం; ప్రకృతిని పూజించడం; పంటల్ని నైవేద్యంగా పెట్టడం... వీటన్నింటి వల్ల పండుగ సబంరంగా జరగాలంటే ఊరు బాగుండాలి. కుటుంబం, బావులు నిండుగా ఉండాలి. పైరు పచ్చని భూమి తల్లి పరవశం కావాలి. తీరొక్కపూలు పూయాలి. మా ఇంటి బతుకమ్మ పెద్దగుండాలిజ
ఈ భావనలన్ని ప్రకృతి పట్ల; పాడి పంటల పట్ల; ఊరు కుటుంబం పట్ల పండుగ అంతరార్థంగా మన బాధ్యతను పెంచుతూ, మనం ప్రకృతికి ప్రేమికులుగా మారే స్ఫూర్తి పతాకగా బతుకమ్మ నిలుస్తుంది.
సమసమాజ స్ఫూర్తి పతాక; ఉద్యమ బావుటా; చైతన్య గీతిక; మహిళా శక్తి సంకేతిక బతుకమ్మ
ఎన్నో వాస్తవ సంఘటనలు బతుకమ్మ పాటలుగా మారాయి. నదులు, వాగులు పొంగినప్పుడు, భూకంపం సంభవించినప్పుడు
భారతదేశాన ఉయ్యాలో మహారాష్ట్ర మందు ఉయ్యాలో
లాతూర్ సస్తూర్ ఉయ్యాలో ఇంకెన్నో ప్రాంతాలు ఉయ్యాలో
భూకంప భారాన ఉయ్యాలో తల్లడిల్లిన తీరు ఉయ్యాలో చెప్పిన పాట, ఆనాటి సంవత్సరం, తేదీలతో పాటు, జరిగిన పరిణామాల్ని దృశ్య చిత్రీకరణను పాట రూపంలో కవిత్వీకరించబడింది.
అంతేకాదు, నేడు 'కరోనా' వైరస్ ప్రపంచాన్ని కబళిస్తున్న తీరు...... అణుబాంబులను మించిన వైరస్
అణువు రూపంలో కూల్చింది... అంటూ పాటలేకాదు...
'ఏమి చెప్పుదునమ్మా ఉయ్యాలో.. ఎట్లు చెప్పుదునమ్మ ఉయ్యాలో' అంటూ కరోనా ప్రస్తుతం బతుకమ్మ పాటగా మారింది. తగు జాగ్రత్తలను చెబుతూ గొంతులు కదిలిస్తుంది.
నాడు నిజమే, రజాకార్ల దుశ్చేష్టలను ఎండగడుతూ, ఎదురు తిరిగే ఉద్యమ బావుటాగా బతుకమ్మ పాట జనానిÊ కదిలించింది.
రజాకార్ల దుశ్చేష్టలుయ్యాలో ఎదురించరారమ్మ ఉయ్యాలో
మా భూమి మనదంటూ ఉయ్యాలో కండ్లెర్ర జేయండి ఉయ్యాలో
అంటూ ఎన్నో పాటలు స్త్రీల గొంతుల్లో బతుకమ్మ పాటలై రణరంగానికి సిద్ధం చేశాయి.
తెలంగాణ సాధనలో ఉద్యమ స్ఫూర్తి కేతనమై, పాటయై, ప్రశ్నించే గొంతుకయై, సమిష్టి రూపమై ఒక్కమాటగా, ఒక్క గుంపుగా జనాల్ని విజేతల్ని చేసింది బతుకమ్మ ఆట పాట. అందుకే బతుకమ్మ విజేత.. 'సాధించిన స్వతంత్య్రం, స్వరాజ్యం' ఎలా ఉండాలో, జనానికేం కావాలో ఎప్పటికప్పుడు పాటగా, కోలాటం నృత్యంగా, కోలల విన్యాసంగా, చప్పట్ల దరువుగా, కదన రంగపు అడుగుల శబ్ధంగా బతుకమ్మ పునర్నిర్మాణాన్ని కోరుతూ నడిపిస్తుంది.
అంతేకాదు, బతుకమ్మ పూల గోపురం తాను సమాజంలో ప్రజలందరూ తరతమ వర్గ భేదాలను మరిచి ఒక్కటై నిల్వాలని సందేశమిస్తుంది. సంఘటిత శక్తి రూపమై ఆదరిస్తుంది.
ఇక స్త్రీ శక్తి రూపమైన బతుకమ్మ... సంగీత సాహిత్య నృత్య కళారూపమై... స్త్రీలను పండితులుగా, సంగీత కారులుగా, నృత్య తేజంగా, కళారూపాలుగా నిల్పుతుంది. స్త్రీ బాగోగులు, ఇష్టాయిష్టాలు, సమస్యలు, కుటుంబ నేపథ్యం, వేడుకలు, జీవన తత్యాలు బతుకమ్మ పాటల్లో విషయ వస్తువులై, మౌఖికంగా అలవోకగా అలా సాగుతూ, చైతన్య గీతికలౌతున్నాయి.
జీవనంలో భాగంగా జరుపు కుం టున్న బతు కమ్మ మన జీవన చిత్రం. సమ సమాజ నిర్మాణ చైతన్య సమిష్టి గీతిక. సామా జిక స్ఫూర్తి బావుటా.
అందుకే బతుకమ్మ నిత్యం నీకు వందనం.. అక్షర వందనం.
- డా|| బండారు సుజాతశేఖర్,
9866426640
బతుకమ్మపై పరిశోధకురాలు, కవయిత్రి