ఎప్పుడో పొట్టచేత బట్టుకొని కర్నాటక నుంచి హైదరాబాదు వచ్చిన కన్నడిగులు ఇక్కడి సంస్కృతీసంప్రదాయాల్లో మమేకమవుతూనే తమ సొంత సంస్కృతిని కాపాడుకుంటూ వస్తున్నారు. తమకు అత్యంత ఇష్టమైన ఓ కళను ప్రదర్శింపజేసి, కళాకారులను ప్రోత్సహించడానికి ఏకంగా ''కర్నాటక కరావళి మైత్రి సంఘ' అనే కళా సంస్థను స్థాపించి 13 ఏండ్లుగా కళామతల్లికి ఎంతో సేవచేస్తున్నారు. వారు పిచ్చిగా ప్రేమిస్తున్న ఆ కళారూపం పేరు 'యక్షగానం'. ప్రతి ఏడాది నిర్వహించినట్లే ఈ ఏడాది కూడా 11-9-2017 నుంచి 17-9-2017 వరకు యక్షగాన సప్తోత్సవం నిర్వహించారు. ఆ విశేషాలే 'జాతర' ప్రత్యేక వ్యాసంగా మీకందిస్తోంది.
''పదిహేడేండ్ల వయసులో నేను హైదరాబాదుకి పొట్టచేత పట్టుకొని వచ్చాను. నేనే కాదు ఇప్పుడు హైదరాబాదులో ఉన్న చాలామంది హోటల్ రంగంలో ఉన్న కన్నడిగులందరూ అట్లా వచ్చినవారే. మాకు తెలిసినవాళ్ల హోటల్లో పనికి కుదిరాను. క్లీనింగ్, సప్తైయింగ్... ఇట్లా ఒకటేమిటి అన్ని పనులూ చేశా. మెల్లగా పని నేర్చుకొని సొంతంగా చిన్న హోటల్ పెట్టుకున్నా. అది డెవలప్ అయిన తరువాత బ్రాంచీలుగా విస్తరించాను. మా కార్యదర్శి రామ్మూర్తిగారు కూడా 17 ఏండ్ల వయసులోనే ఇక్కడికొచ్చి పనిచేసుకుంటూ పైకి వచ్చినవాడే.
ఊహతెలిసిన దగ్గర నుంచి మాకు యక్షగానం అంటే పిచ్చి ప్రేమ. మా చిన్నప్పుడు వేరే ఎంటర్టైన్ మెంట్ లేదు. ఏకైక కాలక్షేపం యక్షగానమే. ఇప్పటికీ నాలుగు రోజులు మా ఊరు వెళితే యక్షగానం ఎక్కడ జరుగుతుందో కనుక్కొని చూడ టానికి వెళ్తాం. చందకాడ ఆరున్నర, ఏడు గంటలకు ప్రదర్శన ప్రారంభమైతే మళ్ళీ తెల్లారి ఆరుగంటల వరకు కొనసాగుతుంది.
మేం యక్షగానాన్ని చూడటం కోసం రాత్రిపూట ఏడెనిమిది మైళ్ళు నడిచి వెళ్లేవాళ్లం. రాత్రిపూట పొలాల గుండా నడిచి వెళ్ళాలి. పాములు, తేళ్లు కుట్టేప్రమాదం ఉంది. అప్పట్లో మాకు టార్చిలైట్లు అందుబాటులో లేవు. కొబ్బరి ఆకులు కట్టగా కట్టి వెలిగించి దివిటీలుగా వాడుకుంటూ ఆ వెలుతురులో ముందుకు కదిలేవాళ్లం. తెల్లవార్లూ చూసి ఇంటికి వచ్చేవాళ్లం. అయితే ఇంత కష్టపడి వెళ్ళి చూసొచ్చిన ఆనాటి యక్షగాన ప్రదర్శనల జ్ఞాపకాలు మేం హైదరాబాదు వచ్చినా మమ్మల్ని వదల్లేదు. అందుకే మేం కాస్త స్థిరపడి మంచి ఆదాయం పొందడం ప్రారంభించిన తరువాత మాకు అత్యంత ప్రియమైన యక్షగానాన్ని ఇక్కడికి రప్పించాలను కున్నాం. ఇది మా కోసమే కాక మాలాంటి యక్షగానం పిచ్చి ఉన్న ఎందరో కన్నడిగుల కోసం.
ఇప్పటికి 13 ఏండ్ల క్రితం ఈ సంఘాన్ని స్థాపించాం'' అంటూ తమ కళా సంస్థ స్థాపన నేపథ్యాన్ని వివరిం చారు ఆ సంస్థ అధ్యక్షుడు ఎమ్.కృష్ణ మూర్తి.
కర్నాట కలో యక్షగాన కళకు ఎంతో ఆదరణ
ఉంది. బహుశా దేశంలో మరే కళకు లేనంత ఆకర్షణ ఈ కళకు ఇక్కడ ఉంది. ధర్మస్థలం, కటెలు, మందర్తి, మారణకట్టె, సౌకూర్ వంటి పదికి పైగా క్షేత్రాల్లో ప్రఖ్యాత దేవాల యాలు ఉన్నాయి.
ఈ గుడుల్లో యక్షగానం ప్రదర్శన ప్రతి రోజు జరుగు తుంది. అందుకే దేవాల యాల వారు కళాకారు లతో ఏడాది పాటు కాంట్రాక్టు కుదుర్చు కుంటారు.
నిజానికి ఇప్పటికీ యక్షగానం కళారూపం బతికి ఉందంటే అది దేవాలయాల వల్లే అంటారు ఇక్కడి కన్నడిగులు. కర్నాటక ప్రజల్లో ఓ నమ్మకం ఉంది. ఎంపిక చేసుకున్న కొన్ని దేవాలయాల్లో యక్షగానం కళాప్రదర్శన ఇప్పిస్తే వారికి మంచి జరుగుతుందని, కోరుకున్న కోరికలు నెరవేరుతాయని వారు నమ్ముతారు. అందుకే ప్రముఖ దేవస్థానాల్లో సేవల టిక్కెట్లు బుక్ చేసుకుంటున్నట్లు అక్కడ యక్షగానం ప్రదర్శన ఇప్పించడానికి ఏడాదిలో ఒక రోజును బుక్ చేసుకుంటారు. ఇప్పటికే పది, ఇరవై సంవత్సరాల్లో ఉన్న రోజులన్నీ భక్తులు ముందుగానే బుక్చేసుకున్నారు.మారణకట్ట గుడిలో 20 ఏండ్లకు యక్షగాన సేవ చేయడానికి రోజులు బుక్ అయి ఉన్నాయి. ఈ దేవాలయంలో యక్షగానం చెప్పే బృందాలు రెండున్నాయి. మందర్తిలో దుర్గాపరమేశ్వరి గుడి ఉంది. ఇక్కడ 28 ఏండ్ల పాటు యక్షగానం బుక్కయిపోయింది.అంటే మరో భక్తులుడు యక్షగానం ప్రదర్శన ఇప్పించడం కోసం టికెట్ బుక్ చేసుకుంటే అది 28 ఏండ్ల తరువాతే ప్రదర్శితమవుతుందన్న మాట! దీన్ని బట్టి యక్షగానానికి కర్నాటకలో ఎంత ఆదరణ ఉందో అర్థమవుతుంది.
నిజానికి ఏడాదంతా ఈ ప్రదర్శన గుడి దగ్గర ఇవ్వడం కుదరదు. ఎందుకంటే ఈ ప్రదర్శన ఆరుబయట ఇచ్చేది కాబట్టి వర్షాకాలంలో ప్రదర్శించడం కుదరదు. అందుకనే ఏడాదిలో ఆరునెలలు మాత్రమే దేవాలయాలలో యక్షగాన ప్రదర్శన (సేవ) జరుగుతుంది. మందర్తిలో ఇప్పటికే 28 సంవత్సరాల కాలానికి ఈ యక్షగాన సేవ బుక్ అవ్వడంవల్ల దేవాలయ ప్రాంగణంలోనే ఒక హాల్ లాంటిది ఏర్పాటుచేసి ఈ ఏడాది నుంచి ప్రతి రోజూ ప్రదర్శన ఇవ్వడానికి ఏర్పాట్లు జరిగాయంటున్నారు. ఇంత ఆదరణ ఉన్న యక్షగానం గురించిన కొన్ని విశేషాలు సంక్షిప్తంగా...
అనేక కళల సమ్మేళనం
భారతీయ సంప్రదాయ కళారూపాల్లో యక్షగానమొకటి. నాట్యం, నాటకం, సంగీతం, వేషం, భాష, అలంకారం వంటివన్నీ ఒక చోట కుప్పబోస్తే అది యక్షగానం అవుతుంది. కర్నాటక రాష్ట్రంలోని అతి ముఖ్యమైన శాస్త్రీయ కళ. కరావళి (కోస్తా) జిల్లాలైన ఉత్తర కన్నడ, దక్షిణ కన్నడ, ఉడిపి జిల్లాల్లోను, శివమొగ్గ, కేరళలోని కాసరగోడు జిల్లాలు యక్షగానానికి పట్టుగొమ్మలు. సాయంత్రం వేళలో ప్రారంభమై తెల్లవారిందాకా సాగే యక్షగానం మధ్యయుగాల్లో పుట్టిందని భావిస్తారు. అయితే సుమారు 200 ఏండ్ల క్రితం ఈ కళకు యక్షగానం అనే శాస్త్రీయ నామం ఇచ్చారు.
యక్షగానంలో హిమ్మెళ (సంగీత) బృందం, ముమ్మెళ (నృత్య,ం, సంభాషణ) బృందం ఉంటుంది. ఈ రెండింటి సమన్వయమే యక్షగానం. హిమ్మెళలో ఒక భాగవత గాయకుడు ఉంటాడు ఇతడు ఈ కళా ప్రదర్శనకు దర్శకుని లాంటివాడు. నేపథ్యంలో ఉండి మొత్తం కథను గానం చేసేది ఇతడే. యక్షగానంలో ఏదైనా ఒక కథను ఎంచుకొని దానికి ఆట, పాట, నటనలను జోడించి జనరంజకంగా ప్రదర్శిస్తారు. ఇట్లా ఎంచుకున్న కథను ఉపాఖ్యానం అని పిలుస్తారు. కన్నడలో దీన్నే ప్రసంగం అంటారు. సాధారణంగా ఈ ప్రసంగాలన్నీ పౌరాణికమైనవే. రామాయణం, భారతం వంటివాటి నుంచి గ్రహించిన ఘట్టాలనే ఎక్కువగా ప్రదర్శనకు స్వీకరిస్తారు. జనాదరణనుమ రింత ప్రోదిచేసుకోవడానికి పౌరాణిక ఇతివృత్తాలే కాక సామాజిక అంశాలు, కథలనూ యక్షగానాలుగా ప్రదర్శించడం ఇటీవల వచ్చిన కొత్త ట్రెండ్.
పాత్రధారులు, అలంకరణలు
కథకు అనుగుణంగా పాత్రలను మలచి అద్భుతంగా పోషిస్తారు కళాకారులు. ఇందులో హీరో, విలన్, జోకర్, స్త్రీపాత్రలు (కథానాయిక, చెలికత్తె వంటి పాత్రలు) ప్రధానమైనవి. నటులకు నాట్యంలోను, చతుర సంభాషణల్లోనూ ప్రావీణ్యం ఉంటుంది. పౌరాణిక కథలు కాబట్టి నటులు తమ మేథా శక్తిని, కల్పనను జోడించి అప్పటికప్పుడు కొత్త సంభాషణలు అల్లి జనాన్ని మెప్పిస్తారు. ఏ మాత్రం సమయస్ఫూర్తి లేకపోయినా ఎదుటి నటుల చేతుల్లో అపజయాన్ని పొందడమే కాక ప్రేక్షకుల్లో నగుబాటు అవుతారు. అందుకే పాత్రధారులు చాలా తెలివిగలవారై ఉండాలి.
యక్షగానంలో మేకప్ ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తుంది. పాత్రధారులు ఎవరి మేకప్ వారే వేసుకుంటారు. దుస్తులు, కిరీటాలు, నగలు వంటివాటిని అమర్చడంలో తోటి కళాకారులు సహకరిస్తారు. పాత్రను బట్టి దుస్తుల రంగు ఉంటుంది. ఉదాహరణకు దుష్ట పాత్రలకు తప్పనిసరిగా నలుపు వస్త్రాలనే ధరించడం.
వాయిద్య పరికరాలు:మద్దెల, హార్మోనియం (ఇంతకు ముందు హార్మోనియం స్థానంలో పుంగి అనే వాయిద్యం ఉండేది. చండె (పెద్ద శబ్దం చేసే డ్రమ్), సంగీతం మట్టు, తాళాలు.
కన్నడిగులను చూసి మన తెలుగువారు నేర్చుకోవలసింది చాలా ఉంది. మనకు ఎన్నో కళారూపాలు ఉన్నాయి. వాటిని ప్రోత్సహించేవారు కరువయ్యారు. ప్రభుత్వం, కళా సంస్థలు మన కళలను ఆదుకోవాలని కళాభిమానులు కోరుకుంటున్నారు.
- జి.శివరామకృష్ణయ్య
7702508259
నా వృత్తి యక్షగాన ప్రదర్శన
మా ఊరు ఉడిపి జిల్లా కుందాపురం.. నా వృత్తి యక్షగానమే. వేరే ఏ పనీ తెలియదు. ఈ వృత్తే మాకు అన్నం పెడుతున్నది. నవంబర్ మాసం మొదలు మే వరకు మాకు వరుసగా ప్రదర్శనలిచ్చే అవకాశం ఉంటుంది. అందువల్ల కొంత ఆదాయం వస్తున్నది. ఇప్పుడు కర్నాటకలోనే కాక దేశంలోని వేరే ప్రాంతాలకు కూడా వెళ్ళి ప్రదర్శనలిస్తున్నాం.
-విశ్వనాథ్, యక్షగాన కళాకారుడు
మా కార్యకలాపాలను విస్తరిస్తాం
'కర్నాటక కరావళి మైత్రిసంఘ' అనేది మాసంస్థ పేరు. దీన్ని మనం తెలుగులో కర్నాటక కోస్తా మైత్రి సంఘం అని తర్జుమా చేసుకోవచ్చు. ఈ సంఘాన్ని వుద్దేశ్య పూర్వకంగా కేవలం యక్షగాన కళారూ పానికి ఊతం ఉవ్వడం కోసమే స్థాపిం చాం. ఇప్పుడిప్పుడే వేరే కార్యక్రమాలు అంటే పేద విద్యార్థులకు స్కాలర్షిప్లు, పేద కళాకారులకు పెన్షన్ ఇవ్వడం వంటి కార్యక్రమాలు చేపట్టే ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి. భోజనం, వసతి సౌకర్యాలు కల్పన కాకుండా ఈ కళా ప్రదర్శన కోసం ప్రతి ఏడాది 3 లక్షల రూపాయలు ఖర్చుపెడుతున్నాం.
-ఎన్.కె.రాంమూర్తి,సెక్రెటరి, కర్నాటక కరావళి మైత్రిసంఘ
యక్షగాన ప్రదర్శన చాలా కష్టం
మా కళాకారులకు ప్రదర్శన ఇవ్వడం చాలా కష్టమైన పని మా కిరీటాలు, ఇతర ఆభరణాలు చెక్క వంటి బరువైన మెటీరియల్తో తయారవుతాయి. దుస్తులు కూడా చాలా మందంగా ఉంటాయి. ఆభరణాలు, దుస్తుల బరువే 25 కేజీల బరువు ఉంటుంది. యక్షగానం ప్రదర్శన చాలా శ్రమతో కూడుకున్నది. ఊరకే నిలబడో, కూర్చొనో చేసే ప్రదర్శన కాదు. ఇందులో నాట్యం, యుద్ధం, నటన, దుమకటం.. ఇట్లా ఎన్నో ఫీట్స్ చేయవలసి ఉంటుంది. ఇంత బరువైన నగలు, కాస్ట్యూమ్స్, విగ్గులు ప్రదర్శనా క్రమంలో ఊడి కిందపడిపోయే ప్రమాదం ఉంది. అందుకే వాటిని శరీరం నుండి విడివడకుండా ఎక్కడికక్కడ గట్టిగా బిగించి కట్టేస్తారు. ఇందువల్ల కళాకారునికి అన్ని అవయవాలకు రక్త ప్రసరణ సరిగా జరగక కళ్ళు తిరుగుతాయి. యుద్ధం, నాట్యం వంటి సీన్లు పూర్తయిన వెంటనే డైలాగ్స్ చెప్పవలసివస్తే మరింత కష్టమవుతుంది. ఎందుకంటే అప్పటివరకు ఎగిరి ఉంటారు కాబట్టి అలిసిపోతారు. రొప్పుతూ డైలాగ్స్ చెప్పవలసి వస్తుంది. రొప్పును కనిపించకుండా సాధ్యమైనంత వరకు మేనేజ్ చేస్తారు. మేం ప్రదర్శనలిస్తూ ఊరూరు తిరుగుతుంటాం. ఆ సమయంలో మా సామాన్లు, పెట్టేబేడ్డా నెత్తిన పెట్టుకొని కాలినడకనే చాలా దూరం ప్రయాణం చేయవలసి ఉంటుంది. ఇప్పుడిప్పుడు కొద్ది కొద్దిగా ఆదాయం పెరుగుతున్నందున మా పరిస్థితి మెరుగవుతోంది.
-రమేష్ భండారి, హాస్యకళాకారుడు
Authorization