- కేంద్ర కార్మిక, ఉక్కు, రైల్వే, విదేశీ ఆరోగ్య, వినియోగదారుల వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖల్లో అధికం
- దేశ భద్రతను కేంద్రం సాకుగా ఎంచుకున్నది : ఆర్టీఐ కార్యకర్తలు
న్యూఢిల్లీ : కేంద్ర ప్రభుత్వ శాఖల్లో ఆర్టీఐ (సమాచార హక్కు) అప్లికేషన్ల తిరస్కరణ 83శాతం పెరిగింది. 2020-21 మధ్య కాలంలో కేంద్ర ప్రభుత్వ మంత్రిత్వ శాఖలలో ''జాతీయ భద్రత'' కారణాలపై ఆర్టీఐ దరఖాస్తుల తిరస్కరణలో 83 శాతం పెరుగుదల నమోదైంది. ఆర్టీఐ అప్లికేషన్ల తిరస్కరణపై మానవ హక్కుల సంఘంలోని ఒక విభాగమైన కామన్‌వెల్త్‌ హ్యూమన్‌ రైట్స్‌ ఇనిషియేటివ్‌ (సీహెచ్‌ఆర్‌ఐ)కు చెందిన వెంకటేష్‌ నాయక్‌ ఒక నివేదిక రూపొందించారు. ప్రతి సంవత్సరం కేంద్రంలోని అన్ని శాఖలు, విభాగాలు.. తమకు అందిన ఆర్టీఐ అప్లికేషన్ల వివరాల్ని కేంద్ర సమాచార కమిషన్‌ (సీఐసీ)కు అందించాలి. ఈ కమిషన్‌కు అందిన 2,182 విభాగాలు, శాఖలకు సంబంధించిన వివరాల ఆధారంగా తాజా నివేదిక రూపొందింది.
      ఈ నివేదిక ప్రకారం.. 2019-20లో కేంద్ర శాఖలకు మొత్తం 1.29 లక్షల ఆర్టీఐ అప్లికేషన్లు అందాయి. అయితే ఇవి గతేడాది కంటే 2.48శాతం తక్కువ. అదే సమయంలో దేశవ్యాప్తంగా వివిధ శాఖలకు కలిపి 13.3 లక్షల అప్లికేషన్లు వచ్చాయి. ఎక్కువ ఆర్టీఐ అప్లికేషన్లు ఆరోగ్య, స్టీల్‌ రంగాలకు సంబంధించే వచ్చాయి. వీటిలో 53,537 అప్లికేషన్లు తిరస్కరణకు గురికాగా, వాటిలో 1,024 అప్లికేషన్లను 'జాతీయ భద్రతకు ముప్పు' అనే కారణంతో తిరస్కరించారు. అంతకుముందు ఏడాది ఈ కారణంతో 557 అప్లికేషన్లు మాత్రమే తిరస్కరణకు గురయ్యాయి. కేంద్ర ఉక్కు, విదేశీ వ్యవహారాలు, రైల్వే, ఆరోగ్యం, కుటుంబ సంక్షేమం వంటి అనేక ఇతర మంత్రిత్వ శాఖలు ఆర్టీఐ దరఖాస్తుల తిరస్కరణలో గణనీయమైన పెరుగుదల నమోదైంది. ఉక్కు, వినియోగదారుల వ్యవహారాలు వంటి కొన్ని మంత్రిత్వ శాఖల విషయంలో అధిక తిరస్కరణ రేటు ఉన్నది. ఆర్టీఐ దరఖాస్తులను తిరస్కరించడానికి ప్రభుత్వం ఆర్టీఐ చట్టంలోని క్లాజ్‌ 8(1)ఏను (జాతీయ భద్రతకు భంగం కలిగించే సమాచారాన్ని అందించడానికి మినహాయింపు) ఎక్కువగా ఉపయోగించిందని వెంకటేష్‌ నాయక్‌ పేర్కొన్నారు. ''కేంద్ర వినియోగదారుల వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ కూడా జాతీయ భద్రతా మినహాయింపును కోరుతూ మహమ్మారి కాలంలో 401 దరఖాస్తులను తిరస్కరించింది'' అని ఆయన వివరించారు. ఇది అవాంతర ధోరణి అని పేర్కొన్నారు.
      కేంద్ర కార్మిక, ఉపాధి మంత్రిత్వ శాఖ ఆర్టీఐ దరఖాస్తులను తిరస్కరించడానికి ఇంటెలిజెన్స్‌, సెక్యూరిటీ ఏజెన్సీల గురించి సమాచారాన్ని కోరేందుకు సంబంధించిన మరొక నిబంధనను ఉపయోగించింది. మంత్రిత్వ శాఖ పరిధిలోకి భద్రతా, గూఢచార సంస్థ ఏదీ రానప్పటికీ ఆ నిబంధనను కార్మిక మంత్రిత్వ శాఖ ఉపయోగించింది. ఆర్టీఐ చట్టంలోని సెక్షన్‌ 24 అవినీతికి సంబంధించిన సమాచారం మినహా చట్టంలోని షెడ్యూల్‌ ప్రకారం జాబితా చేయబడిన భద్రతా అధికారుల నుంచి అడగబడదని పేర్కొన్నది. ''కేంద్ర ఆరోగ్య, కుటుంబ సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ, కేంద్ర వినియోగదారుల వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ, ప్రజా పంపిణీ మంత్రిత్వ శాఖలు కరోనా మహమ్మారి సమయంలో వందలాది ఆర్టీఐ దరఖాస్తులను జాతీయ భద్రతా పేరుతో తిరస్కరించాయి'' అని నాయక్‌ చెప్పారు.
      అయితే, గతేడాది మాదిరిగానే, ఆర్టీఐ దరఖాస్తుల తిరస్కరణకు అతిపెద్ద కారణం సెక్షన్‌ 8 (1) జే అని స్పష్టమవుతున్నది. ఇది వ్యక్తిగత సమాచారాన్ని అందించడాన్ని నిషేధిస్తుంది. ఈ నేపథ్యంలో 2019-20లో దాదాపు 12,000 దరఖాస్తులు తిరస్కరించబడ్డాయి. ''అటువంటి దరఖాస్తుల్లో చాలా వరకు సర్వీస్‌ గురించిన సమాచారం, ప్రభుత్వ అధికారులపై విచారణకు సంబంధించినవి'' అని ఆర్టీఐ కార్యకర్త సుభాష్‌ అగర్వాల్‌ అన్నారు. జాతీయ భద్రతా పేరుతో ప్రజలకు సమాచారాన్ని నిరాకరించడానికి అధికారులు భద్రతా నిబంధనలను ఉపయోగించడం స్పష్టంగా సమాచారాన్ని పంచుకోవడానికి విముఖతను చూపుతుందని సమాచార హక్కు జాతీయ ప్రచార కార్యకర్త అంజలి భరద్వాజ్‌ అన్నారు. ''ముఖ్యమైన విషయాలపై ప్రజలు ఆర్‌టిఐ దరఖాస్తులను దాఖలు చేయకుండా నిరోధించడానికి ఇది ఒక మార్గం'' అని ఆమె విమర్శించారు.