ఇది 1899లో బ్లాక్‌ ఉడ్‌ మేగజైన్‌లో మూడు పార్ట్‌లుగా వచ్చిన ప్రధాన కథలో నుంచి తీసుకోబడింది. 94 పేజీల ఈ నవలిక తెలుగులోకి అనువాదం చేయబడిందా లేదా అన్నది నాకు సరిగ్గా తెలియదు. కాని ఇంగ్లీష్‌ సాహిత్యంలో దీనికి ఓ ప్రత్యేకమైన స్థానం ఉన్నది. యూరపు ఖండానికి చెందిన మార్లో అనే సాహస నావికుడు ఆఫ్రికా ఖండం లోని కాంగో పరివాహక ప్రాంతానికి సాగించిన ప్రయాణ అనుభవాల సమాహారమే ఈ రచన. ఈ మార్లో పాత్రయే తన కథని ఉత్తమ పురుషలో చెప్పుకుపోతుంటాడు. థేంస్‌ నదిలో నిలిచి ఉన్న ద నెల్లీ అనే స్టీమర్‌లో ఈ కథని తన సహచర నావికులకి వినిపిస్తూ ఉంటాడు. వాళ్ళు ఆసక్తిగా వింటూ ఉంటారు.
ఈ మార్లో పాత్ర నూటికి నూరు పాళ్ళు రచయిత జీవితం నుంచి వచ్చినదిగా చెప్పవచ్చు. ఎందుకంటే Joseph Conrad కూడా నిజ జీవితంలో నావికుడిగానే జీవించాడు. చిన్నతనం నుంచీ కూడా అతనికి ఒకటే డ్రీం, సముద్రం మీద ప్రయాణిస్తూ రకరకాల దేశాలు చుట్టిరావాలనేది..! ఈయన స్వతహగా పోలండ్‌ దేశానికి చెందినా, తాను 19వ యేట దాకా ఇంగ్లీష్‌ నేర్చుకోకపోయినా, ఆ తర్వాత ఆ భాష నేర్చుకొని One of the greatest stylists గా ఆంగ్ల సాహిత్యంలో ముద్రవేశాడు అంటే ఆయన ప్రత్యేకతని గుర్తించవచ్చు.
అవి కాంగోని బెల్జియం పాలిస్తున్న రోజులు. అక్కడి నుంచి ఏనుగు దంతాలు ఇంకా విలువైన వనరులని తమ దేశానికి తరలిస్తుంటారు యూరోపియన్లు. ఆ కాంగో ఫ్రీ స్టేట్‌లోకి వెళ్ళాలంటే చాలా దట్టమైన అడవుల గుండా ప్రయాణించాలి. కాంగో నది మీదా పడవలపై ప్రయాణం చేయాలి. మార్లో తన ఆంటీ రీమండేషన్‌ తో ఒక స్టీమర్‌లో ఉద్యోగం సంపాయించి కాంగోలో ఉన్న ఖaత్‌ీఓ ని కలవడానికి బయలుదేరతాడు. ఈ ఖaత్‌ీఓ కంపెనీకి సంబంధించి కీలకమైన వ్యక్తి. కంపెనీ అని అంటాడు తప్పా అది ఏ దేశానిది అనేది రచయిత దాటవేస్తాడు. మనం బెల్జియంకి చెందినది అని ఊహించవచ్చు. వాస్తవంలో జరిగిందీ అదే గదా. బెల్జియం రాజు లియోపాల్డ్‌-2 కాంగోని పాలించిన విధానం పరమ కరమైనది. అతను చెప్పిన పంటని ఇంటిలో పండించి ఇవ్వకపోతే నిర్దాక్షిణ్యంగా చేతులు నరికి పారేసేవాడు.
కాంగోలోని జనాభాని సగానికి పైన ఈ లియోపాల్డ్‌ -2 మహానుభావుడే సంహరించాడు అంటే ఇక ఊహించుకోండి. సరే.. మార్లో కొన్ని రోజులు ప్రయాణించి ఒక ప్రదేశంలోకి వస్తాడు. అదీ కాంగోలోనే. ఆ ఊళ్ళోనూ అంత అడవుల మధ్యా రైల్‌ రోడ్‌ వేయడానికి స్థానిక నల్ల జాతీయుల్ని ఉపయోగించడం కనిపిస్తుంది. ఆ సందర్భంలో ఒక చోట మార్లో పాత్ర ఇలా అనుకుంటుంది "They were no colonists; their administration was merely a squeeze ,and nothing more, I suspect. They were conquerors, and for that you want only brute force - nothing to boast of, when you have it, since your strength is just an accident arising from the weakness of others."
ఈ కాంగోలో ఇంకా లోపలికి ప్రయాణించాలి ఆ Kartz ని కలవాలంటే. ఈ లోపులో కంపెనీకి చెందిన మేనేజర్‌ని, అకౌంటెంట్‌ని కలుసుకుంటాడు. ఒక రష్యన్‌ని కలుసుకుంటాడు. అలాగే ఇక్కడకి వచ్చి స్థానికుల చేతిలో మరణించిన స్వీడన్‌కి చెందిన వ్యక్తుల గురించి రచనలో చెబుతాడు. దీనిని బట్టి మనకి అర్థం అయ్యేదేమంటే యూరోపియన్లు ఏ దేశం వారు అయినా సరే, నల్ల వారు లేదా యూరోపియనేతర జాతులని కొల్లగొట్టే విషయంలో కలిసికట్టుగానే పని చేస్తారు. వారిలో తేడాలు వచ్చినపుడే ప్రపంచ యుద్ధాలు జరిగినవి.
Kartz కి ఆ ప్రాంతంలో గొప్ప పలుకుబడి ఉంటుంది. బోట్‌లో ఈయన దగ్గరకి మార్లో వస్తున్నపుడు స్థానికులు బాణాలు వేస్తారు. అయితే బోట్‌ విజిల్‌ని గట్టిగా వేసేసరికి పారిపోతారు. తుపాకులు గట్రా ఉన్నాయేమోనని. సరే.. ఎలాగో Kartz ని కలుస్తాడు. అదే సమయంలో అతని ఆరోగ్యం చెడిపోతుంది. తన దగ్గర ఉన్న ముఖ్య పత్రాల్ని, ఫోటోల్ని యూరప్‌లోని తన fiancee కి ఇవ్వవలసిందిగా కోరి చనిపోతాడు. మార్లో తన మీద ఎవరు ఎందుకు దాడి చేశారా అని కూపీ లాగితే మేనేజర్‌ ద్వారా తెలిసింది ఏమంటే ఈ Kartz మహాశయుడే అని తేలుతుంది. సరే.. చనిపోయాడుగా .. అని.. అదేం మనసులో ఉంచుకోకుండా యూరపు చేరిన తర్వాత Kartz ఫియాన్సీకి అందజేస్తాడు.
ఆమె ఎంతో బాధపడి తన గురించి చివరి నిమిషంలో ఏమైనా చెప్పాడా అని అడగ్గా .. ఆమె పేరునే స్మరించినట్లు చెబుతాడు. నిజానికి అతని చివరి మాటలు వేరే ఉంటాయి. Kartzకి ఆ కాంగోలో ఓ నల్లజాతి ఉంపుడుగత్తె కూడా ఉంటుంది. ఈయన తన ప్రియురాల్ని ఆమె అనుమతితో పెళ్ళి చేసుకోవాలని ఆ యూరపులో ఉన్నపుడు భావించగా ఆస్థి పాస్తులు లేవని ఆమె వైపు బంధువులు ఇతడిని నిరాకరిస్తారు. కనక కాంగో పోయి దంతాలు ఇంకా మిగతావి స్మగ్లింగ్‌ చేసి బాగా సంపాదించాలని ఆఫ్రికా ఖండానికి వస్తాడు. కంపెనీ ఇతను కొట్టే చిలక కొట్టుళ్ళని గమనించి చనిపోయేలా ప్లాన్‌ చేసి సఫలం అవుతుంది. ఇదీ స్థూలంగా కథ.
Joseph Conrad శైలి బిగువుగా ఉండి ఒకటికి రెండుసార్లు చదవాలి కొన్ని చోట్ల. అతని అసలు అంతరార్ధం గ్రహించడానికి, ఆఫ్రికన్ల పైన నాటి యూరోపియన్‌ల దోపిడిని చిత్రించిన నవలికగా చెప్పాలి. అయితే రచయిత రెండు పక్షాల్లో ఎవరిని సమర్థించాడు లేదా వ్యతిరేకించాడు అంటే చెప్పడం అంత సులువు కాదు. ఒక డాక్యుమెంట్‌లానే రాశాడు అంటాను నేనైతే..! అయితే దానిలో ఒకింత హాస్యం, భయానకం, కారుణ్యం ఇలా కొన్ని రసాలు అగుపిస్తాయి. Colonial ruling లో కింది స్థాయి ఉద్యోగులు ఎలా ఉంటారు, వారు స్థానికులతో ఎలా వ్యవహరిస్తారు అనేది తెలుస్తుంది.
ఆఫ్రికా అనగానే మన సినిమాల్లోనూ ఇంకా ఇతర మాధ్యమాల్లోనూ వారి నల్లని రూపాన్ని గేలి చేస్తూ వ్యాఖ్యానిస్తుంటారు గాని అక్కడి చరిత్ర చదివితే మనలో లేని కొన్ని గొప్ప లక్షణాలు వారిలో ఉన్నట్లు అనిపించినాయి.ఉదాహరణకి ఇథియోపియా లాంటి దేశం ఏ రోజున యూరపుకి తలవంచలేదు. పైగా ఇటలీ లాంటి యూరోపియన్‌ శక్తుల్ని యుద్ధంలో ఓడించారు. ఎంతో లోతుకి పోతే తప్పా కొన్ని బయటకి పెద్దగా ప్రాచుర్యం పొందవు, కొన్ని కారణాల వల్ల..!
ఇలాంటి రచనలు చదివినప్పుడల్లా నాకు ఒక అనుమానం వస్తూ ఉంటుంది. మన దేశంలో క్రీమీ లేయర్‌గా చెప్పుకుంటూ తమ చరిత్రల్ని ఇబ్బడి ముబ్బడిగా ప్రచారం చేసుకునే జాతులు ఎందుకని విదేశీ శక్తుల్ని నిరోధించడంలో విఫలమైనాయి. కేవలం తమ దేశంలో తమకన్నా దిగువ స్థాయిలో ఉన్న సోదరులపై దాష్టీకం చేయడంలో తప్ప తమ ప్రతాపాల్ని విదేశీ శక్తులపై చూపలేకపోయాయి. మనల్ని మనం ఆత్మ విమర్శ చేసుకోనంత కాలం ప్రత్యక్షంగానో పరోక్షంగానో విదేశీ శక్తులకి బానిసలుగా ఉండవలసిందే.
- మూర్తి కెవివిఎస్‌, 7893541003
