డాక్టర్‌ జివాగో నవలని రాసిన రచయిత పేరు బోరిస్‌ పాస్టర్‌ నాక్‌. ఇంకా పెద్ద పేరు ఉందిలేగానీ ఈ పేరుతోనే ప్రసిద్ధుడయ్యాడు. మాస్కోలో జన్మించాడు. మొదట్లో పియానో వాయిద్యకారునిగా పేరు పొందిన ఈయన 1912లో ఆ పనిని వదిలిపెట్టి తత్వశాస్త్రాన్ని అధ్యయనం చేశాడు. కవిత్వం రాశాడు. షేక్స్‌ పియర్‌ని, గేథేని రష్యన్‌ భాషలోకి అనువదించాడు. ముఖ్యంగా బోరిస్‌ పాస్టర్‌నాక్‌ యొక్క శైలి మనోహరంగా ఉంటుంది. కవిత్వం అయినా, వచనం అయినా తనదైన సంతకంతో పాఠకుడిని అలరిస్తాడు.
ప్రాచీన కావ్యాలను, సమకాలీన యూరోపియన్‌ రచనలను గొప్పగా అధ్యయనం చేసిన పాస్టర్‌ నాక్‌ తన వచనాన్ని కొత్తపుంతలు తొక్కించాడు. అతి సామాన్యంగానూ, సూక్ష్మ గర్భితం గానూ, కవిత్వం మారు రూపం తొడుక్కున్నదా అన్నట్టుగా ఉండే విధానంలో ఉంటుంది అతని యొక్క నవలలోని ప్రతి వాక్యం. అదే ఈ డాక్టర్‌ జివాగో నవలకి ప్రధాన ఆభరణం. మరి ఆంగ్ల అనువాదంలోనే ఇలా ఉంది, రష్యన్‌ మాతకలో ఎంత అందంగా ఉన్నదో అనిపించింది.
సరిగ్గా ఇలాంటి భావాన్నే అనువాదకులు మాక్స్‌ హేవార్డ్‌, మన్య హరారి కూడా వెలిబుచ్చారు. బోరిస్‌ పాస్టర్‌ నాక్‌ యొక్క రష్యన్‌ మాతకకి సాధ్యమైనంత దగ్గరగా వెళ్ళడానికి కషి చేశాం. నూరు శాతం ఆయన రచనని అనువదించడం ఎవరివల్లా కాని పని. రష్యన్‌ భాషలో ఆయన వచనం ఒక వింతైన అందాన్ని, కవిత్వ పరిమళాన్ని, అదే సమయంలో సరళతని కలిగి ఉండి అనువాదకులకి పరీక్షగా నిలుస్తుంది అని అంటారు ఆ ఇద్దరు అనువాదకులు.
1958లో డాక్టర్‌ జివాగో నవలకి నోబెల్‌ బహుమతి ప్రకటించారు. అయితే అప్పటి సోవియట్‌ ప్రభుత్వం, బోరిస్‌ పాస్టర్‌ నాక్‌ దాన్ని స్వీకరించడానికి వీల్లేదని ఆంక్ష పెట్టింది. ఒకవేళ దేశం దాటి గనక బహుమతి తీసుకోవడానికి వెళితే మళ్ళీ దేశంలోనికి అనుమతించమని తేల్చి చెప్పింది. దానితో తాను చనిపొయే వరకు రష్యాలో నే ఉంటానని చెప్పి నోబెల్‌ కమిటికి తాను రాలేకపోతున్నట్టుగా టెలిగ్రాం పంపాడు పాస్టర్‌ నాక్‌.
ఈ నవలని మొదట 1957లో ఇటలీకి చెందిన మిత్రబందం మిలన్‌ నగరంలో ప్రచురించింది. వెంటనే దీనికి మంచి ఆదరణ లభించింది. అనేక ముద్రణలు పొందింది. ఈ నవలలో 1905 నాటి రష్యన్‌ విప్లవాన్ని, పౌర యుద్ధాన్ని, జపాన్‌-రష్యా యుద్ధాన్ని, ఆ తర్వాత రెండవ ప్రపంచ యుద్ధాన్ని భూమికగా చేసుకొని కథ అల్లడం జరిగింది. అయితే వీటన్నిటిని మించి ఒక ప్రేమ కథ సమాంతరంగా సాగుతుంది. వచ్చిన చిక్కు ఏమిటంటే దీన్ని ఒక సామూహిక చైతన్యానికి ప్రతీకగా కాకుండా ప్రేమకి, కేవలం వ్యక్తుల మధ్య జరిగే మానవ సంబంధా లకి పెద్దపీట వేయడంతో సోవియట్‌ ప్రభుత్వం దీన్ని నిషేధించింది.
అంతేకాదు కొన్ని సన్నివేశాల్లో వ్యక్తి స్వేచ్ఛ, స్వాతంత్య్రమే అన్నిటి కన్నా ముఖ్యమనే సంభాషణలు ఉన్నాయి. ఉదాహరణకి నికొలారు నికోలేవిచ్‌ అనే రచయిత పాత్ర ఓ చోట ఇలా అంటుంది. '' నిజమైన ప్రతిభావంతులు ఎప్పుడూ గుంపులో ఉండరు. ఈ రోజుల్లో ప్రతి దానికీ ఓ సంఘం ఫేషన్‌ అయిపోయింది. ఈ రచయిత సంఘాల్లో ఉండే వారంతా అత్తెసరు మను షులే. ఆ గ్రూప్‌ దేన్ని సమర్ధిస్తే వీళ్ళంతా దాన్ని సమర్ధిస్తారు. అది కాంట్‌ని గాని మార్క్స్‌ని గాని...'' ! అలా సాగుతుంది.
అలాగే హీరో పాత్ర యూరి జివాగోని, బోల్ష్విక్‌ల్ని సమర్ధించే ఓ గ్యాంగ్‌ కిడ్నాప్‌ చేయడం, ఆ నాయకుడు నల్ల మందు సేవించి కమ్యునిజం గురించి ఉపన్యాసాలు ఇవ్వడం వంటివి ఆ నాటి సోవియట్‌ ప్రభుత్వాన్ని ఈ నవల ని నిషేధించే దిశగా తీసుకెళ్ళాయి అనడంలో అతిశయోక్తి ఏముంది..?!
సరే... అసలు కథని చెప్పుకుందాం, సాధ్యమై నంత సరళంగా..! ఈ నవల అంతా చదివిన తర్వాత ఎంత గొప్ప పాఠకుడికైనా సరే...మొదటి నుంచి చివరి దాకా చెప్పాలనిపిస్తుందిగాని ఏ సన్నివేశం ఏ సంఘటన నుంచి ఎన్నుకోవాలి అనేది అర్ధం కాదు. ప్రధాన పాత్రలు సైతం ఎప్పుడు వచ్చి ఎప్పుడు నిష్క్ర మిస్తాయో అంతా గజిబిజిగా ఉంటుంది.
అయితే ఒకటి... రష్యా చరిత్ర, సంస్కతి గురించి అవగాహన
ఉన్నవాళ్ళకి కొంతవరకు బాగా అనిపిస్తుంది. గొప్ప అసాధారణమైన కథగా అయితే నాకు తోచలేదు. కాని బోరిస్‌ పాస్టర్‌ నాక్‌ యొక్క శైలి, భావ విన్యాసంలో ఒక మేజిక్‌ మాత్రం ఉంది. అదే పఠితని ముందుకు నడిపిస్తుంది.
ప్రధాన పాత్ర యూరి జివాగో. ఇతనే క్రమేపి డాక్టర్‌ జివాగోగా పిలువబడతాడు. ప్రతి పాత్రకి రెండు మూడు పేర్లు ఉంటాయి. దానికి మీరు ముందు సిద్ధమై ఉండాలి, లేనిచో చాలా గందరగోళంగా అయిపోతుంది. ప్రస్తుతం ఇక్కడ, నేను మాత్రం పేర్లని సాధ్యమైనంత చిన్నవి వాడుతాను. సౌలభ్యం కోసం.
ప్రధాన పాత్ర యూరీ జివాగో. చిన్నతనంలో అతని తల్లి చనిపోతుంది. తండ్రి దేశాలు పట్టి పోయాడు. నవల ఈ సన్నివేశాలతో ప్రారంభం అవుతుంది. ఇక అతడిని చూసుకోవడానికి మేనమామ నికొలారు సిద్ధపడతాడు. నికొలారు ఒక పాస్టర్‌, అంతే కాదు మంచి రచయిత కూడా. అనేక పుస్తకాలు చదవమని యూరీని ప్రోత్సహిస్తాడు. తనతో పాటు వివిధ ప్రదేశాలకి తీసుకువెళతాడు. చివరికి మాస్కోలోని గ్రోమెకొ కుటుంబీకుల వద్ద చదువుకోడానికి ఉంచుతాడు. అక్కడ ఉండి వైద్య విద్య అభ్యసిస్తాడు యూరి. వైద్య శాస్త్రం చదివి డాక్టర్‌ అయినప్పటికి కవితలు, కథలు వంటివి రాయడం అతని హాబీగా ఉంటుంది. తోచినవి అన్నీ ఓ పుస్తకంలో రాసు కుంటాడు. ఈ యూరినే తన ఇంటిపేరుతో కలిపి డాక్టర్‌ జివాగో అవుతాడు. కథ ఇతని చుట్టూ ఇంకొన్ని పాత్రల చుట్టూ తిరుగుతూంది.
గ్రోమెకొ వారి అమ్మాయి టాన్యాని వివాహమాడతాడు. ఆమె న్యాయశాస్త్రం అభ్యసిస్తుంది. ఇదిలా ఉండగా లారిస్స అనే అమ్మాయి ఉపకథగా వస్తుంది. ఈ లారిస్స తల్లి బెల్జియం నుంచి మాస్కోకి వచ్చిన వితంతువు.పేరు అమాలియ. దుస్తులు కుట్టి అమ్మే ఓ షాప్‌ని నడుపుతూంది. ఆమె వద్ద కొంతమంది పనిచేస్తుంటారు. కొమరస్కీ అనే ఒక జనరల్‌తో అమాలియాకి సంబంధం ఉంటుంది. ఇతనితో ఏర్పడిన కొన్ని చేదు అనుభవాల వల్ల లారిస్సా మాస్కో నుంచి దూరంగా వెళ్ళిపోతుంది. వెళ్ళిపోయి ఓ చిన్న పట్టణంలో ఓ స్నేహితురాలి ఇంటి ో పిల్లలకి కేర్‌ టేకర్‌ గా పనిచేస్తూ ఉంటుంది.
పనిచేస్తూనే ప్రైవేటుగా చదువుకుని టీచర్‌గా ఓ స్కూల్‌లో జాయిన్‌ అవుతుంది. చిన్నప్పుడు తమ వీధిలో ఉండే పాష (పావెల్‌కి ముద్దుపేరు) అనే యువకుడిని పెళ్ళాడుతుంది. వీళ్ళకి ఒక పాప పుడుతుంది. యూరల్‌ పర్వత ప్రాంతంలో ఆస్ట్రియాతో యుద్ధం సంభవిస్తుంది.అప్పుడు రష్యా దేశం తరపున వలంటీర్‌గా యుద్ధంలో పాల్గొంటాడు. ఆ తర్వాత పాష వివరాలు తెలియరావు. దానితో లారా (లారిస్సా ముద్దుపేరు) నర్స్‌గా ఆ ప్రాంతానికి వెళుతుంది. సరిగ్గా ఇక్కడే మన డాక్టర్‌ జివాగో యుద్ధ భూమిలో డాక్టర్‌గా సేవలు అందిస్తుంటాడు. పాష యుద్ధంలో మరణించాడని తెలుసుకుంటుంది లారా. ఆ తర్వాత లారాకి జివాగోకి మధ్య ప్రేమ సంభవిస్తుంది. కొన్ని రోజుల తర్వాత మాస్కో వెళ్ళిపోతాడు జివాగో. భార్య, కూతురు యూరటిన్‌ అనే పట్టణం వెళ్ళిపోతారు. జివాగో రాసిన ఉత్తరాన్ని అపార్ధం చేసుకుని వెళ్ళిపోతుంది భార్య.
అలా ఇద్దరు వనితలు అతనికి దూరమవుతారు. జివాగో రాసిన రచనల్ని అతని మిత్రులు ప్రచురిస్తారు. దానితో అతనికి పేరు వస్తుంది. దానివల్ల సవతి సోదరుడు కూడా ఇతనిపట్ల అభిమానం పెంచుకుంటాడు. రష్యాలో జరిగిన విప్లవం వల్ల కమ్యునిస్ట్‌లు అధికారంలోకి వస్తారు. ఆ సందర్భంగా జరిగిన ఘటనలో అరెస్ట్‌ కాకుండా సవతి సోదరుడు సాయపడతాడు. లారా కూడా కనిపించదు. అలాంటి ఒకామెని చూసి ఆపుదామని పరిగెడుతూ డాక్టర్‌ జివాగో గుండె ఆగి మరణిస్తాడు. ఆ తర్వాత లారాకి జివాగోకి పుట్టిన కూతురు యుద్ధక్షేత్రంలో ఒక చోట కనిపించిందని ఒక వ్యక్తి చెబుతుండగా నవలకి శుభం కార్డ్‌ పడుతుంది.అదీ స్థూలం గా కథ.
ఇంకా చాలా పాత్రలు ఉన్నాయి. సన్నివేశాలు ఉన్నాయి. ఆసక్తికరమైన ఘట్టాలూ ఉన్నాయి. అవి అన్నీ చెప్పాలంటే చాలా రాయవలసి ఉంటుంది. ఉదాహరణకి గ్రోమెకొ సోదరులు సెలవు రోజుల్లో మాస్కో నుంచి వాళ్ళ గ్రామం సివిట్సెవ్‌ వ్రజెక్‌కి వెళ్ళి పియానో సంగీత కచేరీలు నిర్వహించడం, దానికి గాను వారు చేసే సన్నాహాలు అవన్నీ నాటి రష్యన్‌ కులీనుల జీవన వైఖరిని తెలుపుతుంది. దాంట్లో ఫాల్గొనే షురా షుల్సింగర్‌ అనే ఆవిడకి భారతీయ మంత్రశాస్త్రం గూర్చి తెలిసి ఉండడం ఒక గమ్మత్తు అంశం.
సైనికుడి జీవితం గూర్చి ఆర్మీ డాక్టర్‌గా ఉన్న జివాగో ఓ చోట ఇలా అంటాడు. ''తాను వెళ్ళిన చోటు నచ్చక కొన్నాళ్ళు ఇబ్బంది పడుతూ, తీరా ఆ ప్రాంతానికి అలవాటయి ఇక్కడే ఉండిపోతే ఎంత బాగుంటుంది అనుకునే సమయానికి వేరే ప్రాంతానికి పంపించివేయబడేవాడే సైనికుడు.''
రష్యా లో సంస్కరణలు ప్రారంభం కావడం తోనే డాక్టర్‌ జివాగో నవల కి ఎక్కడిలేని ఆదరణ వచ్చింది.టివి సీరియల్‌ గా వచ్చింది.అంతకు ముందే వేరే దేశాల్లో సినిమా వెర్షన్లు వచ్చాయి.11 వ తరగతి లో పాఠ్య గ్రంధం గా ప్రవేశపెట్టారు. అయితే కశ్చేవ్‌ దీన్ని చదివి నిషేధించవలసింత పుస్తకం ఏమీ కాదని అభిప్రాయపడ్డాడు.
- మూర్తి కెవివిఎస్‌
7893541003