ఆధునిక కధకి పితామహులని చెప్పదగ్గ కొద్దిమందిలో ''మపాసా'' ముందు వరుసలో ఉంటాడు. ఈ ఫ్రెంచ్‌ రచయిత పూర్తి పేరు హెన్రీ రెనె అల్బర్ట్‌ గై డి మపాసా (1850-1893). ప్రపంచ కధా సాహిత్యంలో ఆయన విశిష్ట స్థానంని ప్రత్యేకించి ఇప్పుడు చెప్పనవసరం లేదు. ఈయన స్వతహాగా ఫ్రెంచ్‌ భాషలో రాసినప్పటికీ ఇంగ్లీష్‌లోకి అనువాదమై అందరకీ తెలిసినవాడ య్యాడు. అయినా ఫ్రెంచ్‌కి, ఇంగ్లీష్‌కీ ఉన్న బేధం ఎంతని..? యూరపులోని ఏ భాషలో ఎన్నదగిన రచన వచ్చినా అది మిగతా భాషల్లోకి వేగం గా అనువాదమై పోతుంది.
   మపాసా కధల గురించి విన్నాను. కొన్ని తెలుగు అనువాదాలు చదివాను. అయితే ఇటీవలనే ఇంగ్లీష్‌లో ఆయన కధల్ని చదవడం తటస్థించింది. రమారమి 120 ఏండ్ల క్రితం రాసిన ఆ కధలు ఇప్పటికీ వన్నే తగ్గలేదు. వస్తువుని ఎన్నుకోవడంలోను, దానిని కధగా మలచడంలోను మపాసా చారిత్రక మైన పాత్ర పోషించాడు. ఎలాంటి ఒక కోణానికో అంకితం కాకుండా రకరకాలా దారుల్లో కధ చెప్పుకుంటూ పోయాడు. రియలిజం, ఫాంటసీ, వివిధ తాత్విక ధోరణులు కలగాపులగంగా చేసుకుంటూ వెళ్ళాడు. అయితే దానిలోనూ ఓ క్రమం ఉంది.
   ఫ్లాబర్ట్‌, అలెగ్జాండర్‌ డ్యూమస్‌ వంటి సహృదయులైన రచయితలు మపాసాకి మిత్రులుగా లభించడం ఆయన అదృష్టంగా చెప్పాలి. మపాసా రాసిన మొట్టమొదటి కథThe Dumpling (ఫ్రెంచ్‌ మూలంలో Boule de suif) ని చదివి ఫ్లాబర్ట్‌ దాన్ని ఎంతగానో ఇష్టపడి మాస్టర్‌ పీస్‌గా అభివర్ణించాడు. దానితో ఉత్తేజితుడైన మపాసా ఆ తర్వాత ఏడాదికి నాలుగు కథాసంపుటుల్ని వెలువరించాడు. స్వతహాగా సంఘ జీవితం కంటే ప్రయాణాలు చేయడంలో ఆనందాన్ని వెతుక్కున్న ఆయన అనేక దేశాల్ని సందర్శించి ఆ అనుభవాలతో రకరకాల కథల్ని రాశాడు. ఆధునిక కథకి చెహోవ్‌ ఒక కన్ను అయితే మపాసా మరో కన్ను అని చెప్పాలి.
   దాదాపుగా 300 కధలు, 6 నవలలు, 3 ట్రావెలోగ్స్‌, ఒక కవితా సంపుటి తను రాసినవి .గతంలో మపాసా కధల్ని తెలుగులో ఒకరు అనువాదం చేస్తే చదివాను. ఓ రెండు చదవగానే ముందుకి వెళ్ళలేకపోయాను. ఆ కధల్లోని పాత్రలకి మపాసా పెట్టిన ఫ్రెంచ్‌ పేర్లని తీసివేసి తెలుగు వారి పేర్లని పెట్టాడు అనువాదకుడు. కధాక్రమం అర్ధం అవుతుందేమో గాని దానివల్ల ఒరిజినల్‌ లో ఉన్న ఆత్మ అనేది మిస్‌ అయి కృత్రిమంగా అని పించింది. చదవ లేక పోయాను.
   ఇప్పుడు ఈ ఆంగ్ల అనువాదాన్ని చది విన పిమ్మట ఇది రాయాలని పించింది. మపాసా తాను చూసిన ఫ్రాంకో ప్రష్యన్‌ యుద్ధ వాతావరణాన్ని ఎక్కువగా కధల్లో ప్రవేశపెట్టాడు. కొన్నిచోట్ల నామ మాత్రంగా కొన్ని వాటిల్లో ప్రధానంగా. అతీంద్రియ శక్తుల గురించి కూడా..!The trip of Le Horla లో మపాసా వర్ణించిన లోకాలు ,తనని ఆవహించిన ఏదో శక్తి గురించి చాలా సుదీర్ఘంగా చెపుతాడు.భారత దేశం లోని ఏ సాధు పుంగవుల అనుభవాలకి అవి తక్కువ గా ఉండవు.
   ఇక మపాసా యొక్క నెక్లెస్‌ కధ చాలా సుప్రసిద్ధమైనది.ఆ కొసమెరు పుని అనుకరిస్తూ సోమర్సెట్‌ మాం లాంటి వాళ్ళు కొన్ని కధలు రాశారు. Two friends  కధలో ఆ చేపలు పట్టే మిత్రుల్ని జర్మన్‌ సైనికాధికారి పాస్‌ వర్డ్‌ చెప్పలేదని కాల్చి చంపడం ... చివరకి వాళ్ళు పట్టిన చేపల్ని కూడా ఫ్రై చేసుకు తినడం.. ఒక సింబాలిక్‌గా యుద్ధ భీభత్సాన్ని చూపించాడు.18 వ శతాబ్దంలోని వినోదపు అలవాట్లని దానిలోనే కళాభిరుచిని మనకి పరిచయం చేస్తాడు.
మపాసాలో ప్రధానంగా కనపడేది జటిలతలేని కధనం. జీవితంలోని అనుభవాలు ఎలా కధలోకి ఒదుగుతాయో అది మపాసా చక్కగా చూపించాడు. కొన్ని కధల్లో ఒక్కోసారి డైలాగ్‌లు ఉండవు. ఉత్తమ పురుషలో చెప్పుకుపోతాడు. కొన్నిసార్లు ఒకే ఒక్క పాత్రతో తన జ్ఞాపకాలు తల్చుకుంటూ కధనడపడం.. ఉదాహరణకి సూసైడ్స్‌ అనే కధ. అలా ఒక ఫ్రేం అని పెట్టుకోకుండా కథని ముందుకి తీసుకుపోతాడు. లియో టాల్స్‌ టారు లాంటివాడే మపాసా కధల గురించి ఒక వ్యాసం రాశాడు.ఫ్రెడెరిక్‌ నీషే తన ఆత్మ కధ లో ఈయన రచనల్ని ప్రస్తావించాడు.
   మపాసా యొక్క నవల ఆ రోజుల్లో Bel Ami   నాలుగు నెలల్లో 37 ముద్రణల్ని పొందినది. తన Yachtకి కూడా ఆ నవల పేరునే పెట్టుకున్నాడు.లీ ఫిగారో,లీ గాలౌస్‌ లాంటి పత్రికల్లో వార్తాకారుని గా పనిచేసి, రచయితగా కూడా తగినంతగా సంపాదించి అనేక దేశాలు చుట్టివచ్చాడు. అతని చివరి రోజుల్లో పేరానోయాకి గురయి గొంతు కోసుకుని మరణించాలని ప్రయత్నించి విఫలమై ఒక చికిత్సాలయంలో కొంత కాలం గడిపి మరణించాడు. ప్రపంచ కథా చక్రవర్తిగా మపాసా స్థానం ఎప్పటికీ శాశ్వతమైనదేనని చెప్పవచ్చును.
- మూర్తి కెవివిఎస్‌ 7893541003