పాయల్‌ నాథ్‌... కదమ్‌ అనే ఫౌండేషన్‌ను వ్యవస్థాపకురాలు. గ్రామీణ కళాకారుల నైపుణ్యం పెంచేందుకు కృషి చేస్తున్న ఆమె ఎంతో గుర్తింపు పొందారు. అంతేకాదు 2022లో నీతి ఆయోగ్‌ ద్వారా ఉమెన్‌ ట్రాన్స్‌ఫార్మింగ్‌ ఇండియాగా గౌరవించబడిన 75 మంది మహిళల్లో ఆమె కూడా ఒకరు. ఆమె చేస్తున్న కృషి గురించి నేటి మానవిలో మనమూ తెలుసుకుందాం...
కోల్‌కతాకు చెందిన పాయల్‌ నాథ్‌ భర్త కదమ్‌ హాత్‌ తో కలిసి కదమ్‌ ఫౌండేషన్‌ స్థాపించారు. ఈ సంవత్సరం నీతి ఆయోగ్‌ ద్వారా ఉమెన్‌ ట్రాన్స్‌ఫార్మింగ్‌ ఇండియాగా గౌరవించబడిన 75 మంది మహిళల్లో ఒకరిగా నిలిచారు. పాయల్‌ ఆర్మీ బిడ్డగా భారతదేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో పెరిగారు. వివాహం తర్వాత కోల్‌కతాతో స్థిరపడ్డారు. షూ డిజైనర్‌గా శిక్షణ పొందిన ఆమెకు నగరంలో సరైన ఉద్యోగం దొరకలేదు. దాంతో డిజైన్‌లో సలహాలు ఇవ్వడం ప్రారంభించారు.
ఎవరూ పని చేయాని ప్రాంతాల్లో
ఎగుమతి ప్రమోషన్‌ కౌన్సిల్‌ ఆఫ్‌ హ్యాండీక్రాఫ్ట్స్‌ (EPCH)తో కలక్షన్‌లో పని చేసే అవకాశం ఆమెకు లభించింది. ఆ సమయంలోనే ఆమె ఓ సలహాదారుగా ఉన్న తనకంటే, తనతో కలిసి పనిచేస్తున్న చేతివత్తిదారులే ఎక్కువ సంపాదిస్తున్నట్టు గ్రహించారు. ఇది ఆమె ఆలోచనను మార్చివేసింది. పశ్చిమ బెంగాల్‌, ఒడిశాలోని సబాయి గడ్డి బుట్టలు, వెదురు బుట్ట, పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని సీతాల్‌పతి బాస్కెట్‌లు, ఉత్తరాదిలోని మూంగ్‌ బాస్కెట్‌లతో సహా సహజ ఫైబర్‌ ఉత్పత్తులను ఒకచోట చేర్చే బాస్కెట్రీ బార్న్‌ను స్థాపించారు. ''ఇప్పటి వరకు ఎవరూ పని చేయని మారుమూల ప్రాంతాలకు వెళ్లాలని మేము కోరుకుంటున్నాము. కాబట్టి మేము బాస్కెట్‌రీని ఎంచుకున్నాము. ఈ ప్రాంతాలలో మనం ఎంతో నైపుణ్యం ఉన్న పేద కళాకారులను చూడవచ్చు. వారు ఎప్పుడూ బుట్టల తయారీకి ప్రసిద్ధి చెందలేదు. వారితో కలిసి పనిచేయడం ప్రారంభించినప్పుడు ఉత్పత్తి లేదా డిజైన్‌ కంటే చాలా ఎక్కువ నైపుణ్యం వారి వద్ద ఉందని గ్రహించాము'' అని పాయల్‌ చెప్పారు.
అద్భుతమైన ప్రయాణం
గ్రామీణ హస్తకళాకారులు, సహజ ఫైబర్‌లతో కలిసి పనిచేయడం తనకు వ్యక్తిగా ఎదగడానికి సహాయపడిందని ఆమె చెప్పారు. ''నేను 90వ దశకంలో అంతర్జాతీయ డిజైనర్లతో, ముఖ్యంగా ఆగేయాసియా మొదలుకొని ఇటాలియన్‌ డిజైనర్ల వరకు కలిసి పనిచేశాను. మన భారతీయ సహజ ఫైబర్‌లపై పని చేయడానికి స్వదేశీ మార్గాలతో ఆ జ్ఞానాన్ని పొందడం అనేది నాకు దొరికిన ఒక అద్భుతమైన ప్రయాణం. కదమ్‌ హాత్‌ అనే హస్తకళల దుకాణంతో పాటు, పాయల్‌ కదమ్‌ ఫౌండేషన్‌ను కూడా స్థాపించారు. ఇది గ్రామీణ కళాకారుల కోసం నైపుణ్యం పెంచే కార్యక్రమం. ఈ రెండు సంస్థలు గ్రామీణ భారతదేశంలోని అట్టడుగు వర్గాలకు నైపుణ్యాన్ని పెంపొందించడానికి, అవకాశాలను సష్టించడానికి, స్థిరమైన జీవనోపాధిని అందించడానికి పనిచేస్తాయి. గడ్డి గ్రీన్‌ టెక్నాలజీ వంటి 100శాతం పర్యావరణ అనుకూల స్థానిక పదార్థాలను ఉపయోగించి కదమ్‌ ప్రజలకు శిక్షణ ఇస్తున్నారు. వారిలో 85శాతం మంది మహిళలు ఉన్నారు. జీవనోపాధి అవకాశాలను నేరుగా వారి ఇళ్లకు తీసుకువస్తున్నారు.
స్థానిక వనరులపై దృష్టి
2006లో ప్రారంభమైన ఈ సంస్థ పని దాదాపు 10 సంవత్సరాల పాటు బెంగాల్‌, ఒడిశాకు పరిమితం చేయబడింది. 2016లో ఉత్తరప్రదేశ్‌లో మరిన్ని క్లస్టర్‌లను సష్టించేందుకు HCL ఫౌండేషన్‌ ద్వారా ఎన్‌జీఓని సంప్రదించారు. ''ఈ కమ్యూనిటీల ఉనికికి దూరంగా ఉన్నందున చాలా సంస్థలు వారితో చేరడం లేదు. సబ్జెక్ట్‌పై వారికి శాస్త్రీయ పరిజ్ఞానం లేకపోవడం కూడా నిర్లక్ష్యానికి తోడ్పడింది'' అని పాయల్‌ వ్యాఖ్యానించారు. హెచ్‌సిఎల్‌ ఫౌండేషన్‌తో భాగస్వామ్యంతో కదమ్‌ హాత్‌ మూంజ్‌ క్రాఫ్ట్‌లో నిమగమై ఉన్న హర్డోరు కళాకారులతో కలిసి పనిచేయడానికి దారితీసింది. మూంజ్‌, గంగా నది ఒడ్డున పెరిగే అడవి గడ్డి రకం. దీన్ని కేవలం వ్యక్తిగత వినియోగం కోసం ఉపయోగించేవారు. వనరుగా ఎప్పుడూ పరిగణించబడలేదు. ఈ సంస్థ సుల్తాన్‌పూర్‌, మధుర, సీతాపూర్‌లలోని కళాకారులకు పత్తి చేనేత నేయడంలో శిక్షణ ఇచ్చింది. మూంజ్‌ గడ్డి బుట్టతో వారి ఆదాయ వద్ధి ప్రపంచ బ్యాంక్‌, జమ్మూ, కాశ్మీర్‌ ప్రభుత్వంతో కలిసి పనిచేయడం వంటి అనేక ఇతర ప్రతిష్టాత్మక ప్రాజెక్టులకు దారితీసింది.
450 మంది హస్తకళాకారులతో...
2020-2022 మధ్య జీలం తావి ఫ్లడ్‌ రిలీఫ్‌ ప్రాజెక్ట్‌లో భాగంగా జమ్మూ, కాశ్మీర్‌లోని గాండెర్‌బల్‌లో విల్లో వికర్‌ క్రాఫ్ట్‌లో పని చేయడానికి ఆ బందం ఆహ్వానించబడింది. దాదాపు 450 మంది హస్తకళాకారుల బందం అందులో ఉంది. మార్కెట్‌ చేయదగిన ఉత్పత్తులను డిజైన్‌ చేయడంతో పాటు తమ సొంత సమిష్టిని నడపగలిగే నిర్మాత సమూహాన్ని సమీకరించడం, శిక్షణ ఇవ్వడం, సష్టించడం తమ ఆలోచన అని పాయల్‌ చెప్పారు. శిక్షణ పొందిన మొదటి సంవత్సరంలోనే కదమ్‌ హాత్‌ దాదాపు రూ. 20 లక్షల విలువైన ఆర్డర్‌లను పూర్తి చేశారు. ఆమె ఇటీవల లాస్‌ వెగాస్‌ మార్కెట్‌ షో, యుఎస్‌లోని ఎయిడ్‌ నుండి ఆర్టిసన్స్‌ ఆహ్వానంపై షాక్సాజ్ గ్రూప్‌కు ప్రాతినిధ్యం వహించారు. షాక్సాజ్ ఉత్పత్తుల్లో ఒకటి పీపుల్స్‌ ఛాయిస్‌ అవార్డుకు ఎంపికై మార్కెట్‌ స్నాప్‌షాట్‌లో ప్రదర్శించబడిందని పాయల్‌ చెప్పారు.
దేశవ్యాప్తంగా...
2020లో పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని మాల్డా, ముర్షిదాబాద్‌ ప్రాంతాలకు వలస వెళ్లిన నిర్మాణ కార్మికులతో కలిసి పనిచేయడానికి టాటా రియాల్టీ ఎన్‌జీఓని సంప్రదించారు. కదమ్‌ హాత్‌ బీహార్‌లో సిక్కి గడ్డితో, బెంగాల్‌లో షోలాపిత్‌తో కూడా పనిచేస్తుంది. ''ప్రస్తుతం మేము దేశవ్యాప్తంగా దాదాపు తొమ్మిది వేర్వేరు ఫైబర్‌లతో పని చేస్తున్నాము. ఆశ్చర్యకరమైన విషయం ఏమిటంటే బోగురా జిల్లాలోని వెదురు మిడ్నాపూర్‌ లేదా మాల్దాలోని వెదురు కంటే భిన్నంగా ఉంటుంది. కొంతమంది ఈ వెదురుతో ఆభరణాలు చేస్తుంటే, మరికొందరు తమలపాకులను రవాణా చేయడానికి ఉపయోగిస్తున్నారు'' అని పాయల్‌ గుర్తుచేసుకున్నారు.
సంస్కృతిని కాపాడేవారికి...
ప్రస్తుతం ఈ క్రాఫ్ట్‌లన్నింటిలో దాదాపు 462 మంది కళాకారులతో పని చేస్తున్నామని, ఈ ప్రయాణం అన్ని విధాలుగా నెరవేరుతోందని పాయల్‌ చెప్పారు. ''ఈ గ్రామీణ ప్రాంతాలలోని సంస్కతిని కాపాడే వారికి మనం సహకరిస్తే అది ఒక గొప్ప ప్రేమ, సంప్రదాయాల భాండాగారంగా మారుతుంది'' ఆమె జతచేస్తున్నారు. కదమ్‌ ఫౌండేషన్‌ ప్రస్తుతం అమితవ బోస్‌ నేతత్వంలోని ఎన్‌జీఓతో కలిసి ఇప్పటివరకు దాదాపు 8000 మంది గ్రామీణ కళాకారులతో పని చేసింది.
తదుపరి దశలు
ప్రస్తుతం కదమ్‌ హాట్‌ అనే కొత్త శీర్షిక వారి వద్ద ఉంది. కదమ్‌ హాట్‌ బాస్కెట్రీ బార్న్‌, యుఎస్‌లోని కుమ్మరి బార్న్‌ తరహాలో ఊహించబడింది. ''మేము భారతదేశంలోని చేతితో తయారు చేసిన ఫైబర్‌ క్రాఫ్ట్‌ల కోసం బాస్కెట్రీ బార్న్‌ను రూపొందించాలనుకుంటున్నాము. ఏ రకమైన గడ్డి, ఏ ప్రాంతం నుండి వచ్చింది అనే దాని మధ్య అసమానత లేకుండా చూసుకోవాలి. కానీ ఇది స్వదేశీ నైపుణ్యాన్ని గర్వంగా ప్రదర్శిస్తుంది. భారతదేశం నుండి సమిష్టిగా ప్రాతినిధ్యం వహించగలిగితే ఇది దాదాపు 10 మిలియన్ల కళాకారుల వద్దకు చేరుతుంది. వీరిలో చాలాభాగం జనాభా గణనలో ఎక్కడా నమోదు చేయబడలేదు'' అని పాయల్‌ చెప్పారు. పైప్‌లైన్‌లో యునెస్కో ప్రాజెక్ట్‌, పశ్చిమ బెంగాల్‌ ఖాదీ, విలేజ్‌ ఇండిస్టీస్‌ బోర్డ్‌తో కలిసి సహజ ఫైబర్‌లపై పని చేస్తోంది. 1,500 మంది కళాకారులతో ఈ నెలలో ప్రాజెక్ట్‌ ప్రారంభం కానుంది.
