నళిని అపరంజి... బెంగుళూరుకు చెందిన ఒక వినూత్న టెక్‌ స్టార్టప్‌. మారుమూల ప్రాంతాల పిల్లలకు సైన్స్‌ను దగ్గర చేసేందుకు మొబైల్‌ ప్లానిటోరియం స్థాపించారు. దానికి తారే జమీన్‌ పర్‌ అని పేరు పెట్టారు. 2018లో ఏర్పడిన ఇది శాస్త్రీయ సమాజాన్ని ఎంతో ఆకర్షించింది. ప్రస్తుతం కర్ణాటక, మహారాష్ట్ర మొదలుకొని జమ్మూ, కాశ్మీర్‌, లేV్‌ా, లడఖ్‌, ఈశాన్య ప్రాంతాలలోని మారుమూల కొండ ప్రాంతాల వరకు అనేక పాఠశాలల పిల్లలు అక్షరాలా నక్షత్రాలను లక్ష్యంగా చేసుకుంటున్నారు. ఆ విశేషాలేంటో మనమూ తెలుసుకుందాం...
            నళిని అపరంజి తన భర్త దినేష్‌ బడగండితో కలిసి చేసిన ఆలోచన తారే జమీన్‌ పర్‌ (TZP) గా అవతరించింది. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లోని విద్యార్థులకు అంతరిక్షంలోకి పూర్తిగా లీనమయ్యే అనుభవాన్ని అందిస్తుంది. విద్యార్ధులలో సైన్సు పట్ల ప్రేమ, నేర్చుకోవాలనే ఉత్సుకతను రేకెత్తించడం, సైన్సు కోర్సుల పట్ల అవగాహన కల్పించడం దీని లక్ష్యం. వారి తరగతి గదులలో ప్లానిటోరియంతో విద్యార్థులకు కాస్మోస్‌-నక్షత్రాలు, తోకచుక్కలు, గ్రహశకలాలు, బ్లాక్‌ హోల్స్‌ వంటి మరెన్నో అద్భుతాలను షార్ట్‌ ఫిల్మ్‌ల ద్వారా పరిచయం చేస్తారు. అంతేనా తారే జమీన్‌ పర్‌ ల్యాబ్‌ ఆన్‌ వీల్స్‌ను కూడా కలిగి ఉంది. ఇది విద్యార్థులను ఖగోళ శాస్త్ర ప్రాథమిక అంశాల పట్ల అవగాహన కల్పిస్తుంది. అలాగే వక్రీభవనం, ప్రతిబింబం, సౌరశక్తితో పాటు ఇతర అనువర్తనాల్లో ప్రయోగాల ద్వారా అనువర్తిత శాస్త్రాన్ని ప్రదర్శించడం దీని ముఖ్య ఉద్దేశం. 2018లో స్థాపించబడిన తర్వాత మహమ్మారి తెచ్చిన సవాళ్లు ఎదుర్కొంటూ దాదాపు రెండు సంవత్సరాల పాటు పాఠశాలలు మూసివేయబడినప్పటికీ తారే జమీన్‌ పర్‌ 6,500 పాఠశాలలను, 12 లక్షల కంటే ఎక్కువ మంది పిల్లలకు చేరుకోగలిగింది.
ఏకైక భారతీయ మహిళ
            గత ఏడాది డిసెంబర్‌లో హైదరాబాద్‌లో జరిగిన TiE గ్లోబల్‌ సమ్మిట్‌లో గ్లోబల్‌ ఉమెన్స్‌ పిచ్‌ కాంపిటీషన్‌లో భాగంగా ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న మహిళల పిచ్‌లను ప్రదర్శించారు. నళిని అపరంజి తారే జమీన్‌ పర్‌ను పోటీలో నిలిపి రూ. 30 లక్షల గ్రాంట్‌ను గెలుచుకున్న ఏకైక భారతీయ మహిళా పారిశ్రామికవేత్త. జమ్మూ, కాశ్మీర్‌, లేహ్‌, లడఖ్‌లలోకి ప్రవేశించినప్పుడు నళిని ''మా బృందం మూడు మొబైల్‌ సైన్స్‌ ల్యాబ్‌లను, మా కొత్త ఉత్పత్తిని లడఖ్‌ విద్యా విభాగానికి పంపిణీ చేసింది. మేము బారాముల్లా, ఉరి, పుల్వామా పనున్‌, పలÛలన్‌, హిర్రీ ట్రెహ్‌మ, టాటూ గ్రౌండ్‌ శ్రీనగర్‌, శ్రీనగర్‌ ఆర్మీ క్యాంపస్‌ వంటి మారుమూల ప్రాంతాలను సందర్శించాము. భారత సైన్యం మాకు చాలా మద్దతు ఇచ్చింది''.
మహమ్మారి తర్వాత
            ఏదేమైనా ఈ జంట సైన్స్‌ విద్యను చెక్కుచెదరకుండా అందించడంపై దృష్టి సారిస్తుంది. వారి కంపెనీని వేర్వేరు దిశల్లో నడిపించే ఆలోచనలు మొదలుపెట్టారు. ''మేము వెబ్‌నార్లు, ఆన్‌లైన్‌ వర్క్‌షాప్‌లను నిర్వహించడం ప్రారంభించాము. కర్ణాటక స్టేట్‌ సైన్స్‌ అండ్‌ టెక్నాలజీ ప్రమోషన్‌ సొసైటీతో పాటు వివిధ CSR ఏజెన్సీల ద్వారా నిధులు పొందాము. ఇది సైన్స్‌ కిట్‌లను కూడా పరిచయం చేసింది. 'స్పార్క్‌ ఆఫ్‌ క్యూరియాసిటీ' అనే కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించింది. ఈ కిట్‌లు ఐదు నుండి పదవ తరగతి వరకు ఉన్న పాఠ్యప్రణాళిక ప్రకారం అనుకూలీకరించబడినవి. ఇవి ఆన్‌లైన్‌ తరగతులతో అనుబంధించబడ్డాయి. పాఠశాలలు తెరిచిన తర్వాత మేము క్విజ్‌లు, ఇతర అభ్యాస సెషన్‌లను నిర్వహించాము. ISRO, BARC నుండి శాస్త్రవేత్తల నుండి చర్చలను కూడా ఏర్పాటు చేసాము'' అని నళినీ చెప్పారు.
వేలాది మంది...
            మహమ్మారికి ముందు తారే జమీన్‌ పర్‌ ఆరు ప్లానిటోరియంలను విక్రయించింది. మహమ్మారి నెమ్మదిగా తగ్గుముఖం పట్టినప్పుడు అది సినోప్సిస్‌,L&T వంటి కంపెనీలతో భాగస్వామ్యాన్ని ఏర్పరచుకుంది. స్పందన విపరీతంగా ఉంది. మొబైల్‌ ప్లానిటోరియం లోపల ఉన్న ఉత్సాహం స్పష్టంగా కనిపిస్తుందని నళిని ఎత్తి చూపారు. ''వారు మరింత కోరుకుంటున్నారు. నిజాయితీగా తమ అభిప్రాయాన్ని తెలుపుతున్నారు. మేము మరిన్ని కాన్సెప్ట్‌లను పరిచయం చేయడానికి పని చేస్తున్నాము'' అని ఆమె చెప్పారు. ఇటీవల దక్షిణ కన్నడలోని మూడబిద్రిలోని అల్వాస్‌ కళాశాల క్యాంపస్‌లో దేశవ్యాప్తంగా, అలాగే విదేశాల నుండి 55,000 మందికి పైగా స్కౌట్లు, గైడ్‌లు, రోవర్లు, రేంజర్లు సమావేశమైన అంతర్జాతీయ సాంస్కృతిక జంబోరీలో తారే జమీన్‌ పర్‌ కూడా పాల్గొన్నారు. ఈ కార్యక్రమంలో సంస్థ మూడు మొబైల్‌ ప్లానిటోరియంలను ఏర్పాటు చేసింది. ప్రతిరోజూ వేలాది మంది సందర్శకులను ఆకర్షించింది. ''దీని తర్వాత ఉత్పత్తి గురించి ఆరా తీస్తూ జార్ఖండ్‌, పంజాబ్‌తో పాటు ఇతర రాష్ట్రాల నుండి మాకు కాల్స్‌ వస్తున్నాయి'' అని ఆమె చెప్పారు.
విభిన్న కంటెంట్‌
           తారే జమీన్‌ పర్‌ వివిధ వయసుల వారికి 20 కంటెంట్‌ షోలను అందజేస్తుందని నళిని వివరించారు. ఉదాహరణకు 'భూమి, చంద్రుడు, సూర్యుడు, సౌర వ్యవస్థ, గ్రహాల కదలిక, పగలు, రాత్రి ఎలా జరుగుతాయి, గ్రహణాలు, భూమి నుండి గ్రహాలు ఎంత దూరంలో ఉన్నాయి ఇలా మరిన్నింటి గురించో మాట్లాడుతుంది. ''లైఫ్‌ స్టైల్‌ ఆఫ్‌ స్టార్‌'' అంటే నక్షత్రాలు ఎలా పుడతాయి, వివిధ రకాల నక్షత్రాలు, అవి ఎలా చనిపోతాయి, బ్లాక్‌ హోల్‌ మొదలైనవాటిని చూపుతుంది. ''మేము ఖగోళ శాస్త్రం, సైన్స్‌ కంటే ఎక్కువ బోధిస్తాము. మానవ శరీర నిర్మాణ శాస్త్రం, వారసత్వం, సంస్కృతిపై కూడా దృష్టి సారించాము. ఆవర్తన పట్టికను చూపే STEMకి సంబంధించిన ప్రదర్శనలను కలిగి ఉన్నాము. కాలుష్య నియంత్రణ ప్రాముఖ్యతకు సంబంధించిన కంటెంట్‌ను రూపొందించడానికి, వాతావరణ మార్పుల గురించి అవగాహన కల్పించడానికి మేము కాలుష్య నియంత్రణ బోర్డుతో చర్చిస్తున్నాము'' ఆమె వివరించారు. ఇది ఇంగ్లీష్‌, హిందీ, కన్నడ భాషలలో ప్రదర్శించబడతాయి. వినికిడి, మాట్లాడే లోపం ఉన్నవారి కోసం సంకేత భాషలో కూడా ప్రదర్శించబడతాయి.
లాభాలను ఆర్జిస్తుంది
           ''విద్యార్థులు లోపల కూర్చుని స్క్రీన్‌ను చూస్తున్నారు. ఉదాహరణకు మూన్‌ ల్యాండింగ్‌ ప్లే చేయబడుతోంది. వారు అంతరిక్ష నౌకలో ఉన్నట్టుగా నక్షత్రాలు, అంతరిక్షంలో ప్రయాణిస్తున్నట్టు భావిస్తారు'' ఆమె చెప్పారు. తారే జమీన్‌ పర్‌ మొబైల్‌ ప్లానిటోరియంలు, మొబైల్‌ సైన్స్‌ ల్యాబ్‌లు, సైన్స్‌ ఎగ్జిబిట్‌లు, సైన్స్‌ కిట్‌లు, టెలిస్కోప్‌లు, అనాటమీ కిట్‌ల వంటి సమలేఖన ఉత్పత్తుల విక్రయం ద్వారా ఆదాయం, లాభాలను ఆర్జిస్తుంది. వాటిని తయారు చేసి విక్రయిస్తాం. దీనికోసం ప్రైవేటు పాఠశాలలు ఒక్కో విద్యార్థి నుండి రూ.150 చొప్పున వసూలు చేస్తున్నాయి. ఒక రోజులో మేము 400-450 మంది విద్యార్థులను కవర్‌ చేస్తాము. CSRకోసం, మేము CSR ఫండ్‌ల ద్వారా పాఠశాలలతో ''స్పార్క్‌ ఆఫ్‌ క్యూరియాసిటీ'' అనే ఏడాది పొడవునా కార్యాచరణ కార్యక్రమాన్ని నిర్వహిస్తాం'' అంటున్నారు నళిని.
మద్దతు ఇస్తాము
           ''మేము ఒక ఫ్రాంఛైజీ మోడల్‌లో కూడా పని చేస్తున్నాము. ఇక్కడ మేము మహిళా వ్యాపారవేత్తలను గుర్తించాము. వారు అన్ని గాడ్జెట్‌ల కోసం రూ. 50 లక్షల వరకు పెట్టుబడి పెట్టవచ్చు. ప్లానిటోరియం అనుభవంతో పాటు స్టాండర్డ్‌ 2 నుండి 9 వరకు అనుభవపూర్వక అభ్యాసన విద్యార్థులకు పోస్ట్‌-స్కూల్‌ సైన్స్‌ తరగతులను నిర్వహిస్తారు. మేము సాంకేతిక, మార్కెటింగ్‌, కంటెంట్‌ మద్దతు ఇస్తాము. ఆమె ఆదాయంపై 20శాతం కమీషన్‌ వసూలు చేస్తాము'' అని చెప్పారు. ఉత్పత్తి స్వభావాన్ని బట్టి మూలధన పెట్టుబడి చాలా ఎక్కువగా ఉందని నళిని అంటున్నారు. తారే జమీన్‌ పర్‌ మొదటి రోజు నుండి లాభదాయకంగా ఉందని ఆమె చెప్పారు. వారు గతంలో కర్ణాటక ఐటీ డిపార్ట్‌మెంట్‌ వారి ఎలివేట్‌ 100 ప్రోగ్రామ్‌ నుండి రూ. 30 లక్షల గ్రాంట్‌ను గెలుచుకున్నారు. ప్రస్తుతం బాహ్య నిధుల కోసం చూస్తున్నారు. ''మేము ప్లానిటోరియంలను ఐదేండ్ల కాలానికి రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు అద్దెకు ఇవ్వగల మోడల్‌ను కూడా పరిశీలిస్తున్నాం. అయితే కార్యకలాపాలకు మేమే పూర్తి బాధ్యత వహిస్తాం'' అంటూ నళిని తన మాటలు ముగించారు.