చిజామి వీవ్స్‌... నాగాలాండ్‌ మహిళలకు జీవనోపాధిని కల్పిస్తున్న ఓ సంస్థ. గతంలో కేవలం తమ ఇంటికి మాత్రమే పరిమితమైన నేత పని ఇప్పుడు వ్యాపారంగా మార్చుకున్నారు. సాంప్రదాయ, సమకాలీన నాగా వస్త్రాలను తయారు చేసే 600 మంది మహిళలు జీవనోపాధి అవకాశాలను పొందారు. ఒకప్పుడు కేవలం వ్యవసాయంపై ఆధారపడి జీవించే వారు ఇప్పుడు స్థిరమైన జీవనోపాధిని పొందేలా చేసేందుకే అత్షోల్‌ థోపి సంస్థను ప్రారంభించింది. ఆ వివరాలేంటో మనమూ తెలుసుకుందాం.
కుటుంబాన్ని పోషించుకోడానికి నాగాలాండ్‌ మహిళలకు వ్యవసాయమే ఆధారం. మిగిలిన సమయాలలో వారికి ఉపాధి అవకాశాలు అతి తక్కువగా ఉన్నాయి. వారి కోసమే 2008లో ప్రారంభించబడింది చిజామి వీవ్స్‌. ఇది నాగాలాండ్‌ మహిళలకు స్థిరమైన ఉపాధిని కల్పించే లక్ష్యంతో ఏర్పడిన ప్రాజెక్ట్‌. ప్రతి ఇంట్లో పోర్టబుల్‌ నడుము మగ్గాన్ని ఆపరేట్‌ చేయడంలో మహిళల నైపుణ్యాలను ఇది మెరుగుపరుస్తుంది. ఇంతకు ముందు వారు కేవలం తమ కుటుంబ అవసరాల కోసమే మగ్గం పని చేసేవారు. ''ప్రతి ఇంటిలో నేత కార్మికులు ఉంటారు. వారు వారి తల్లులు, పెద్దల నుండి నైపుణ్యాలను నేర్చుకుంటారు'' అని చిజామి వీవ్స్‌లో ప్రాజెక్ట్‌ కోఆర్డినేటర్‌ అత్షోల్‌ థోపి అంటున్నారు. నేడు చిజామి వీవ్స్‌ నాగాలాండ్‌లోని వివిధ ప్రాంతాల నుండి 600 మంది మహిళా నేత కార్మికుల నెట్‌వర్క్‌ను కలిగి ఉంది. వీరు కుషన్‌ కవర్‌లు, బ్యాగులు, సాంప్రదాయ శాలువాలు, మేఖలా (ర్యాప్‌ స్కర్ట్‌) మొదలైన వాటిని సమకాలీన, గిరిజన నాగా డిజైన్‌లలో తయారు చేస్తారు.
స్థిరమైన జీవనోపాధి
చిజామి వీవ్స్‌ అనేది NENterprise చొరవ. ఇది ఎన్‌జీఓ నార్త్‌ ఈస్ట్‌ నెట్‌వర్క్‌ (NEN) ద్వారా ట్రస్ట్‌గా నమోదు చేయబడిన ఒక ప్రత్యేక సంస్థ. NEN 1995లో ఈశాన్య భారతదేశంలో అభివృద్ధి, సామాజిక, లింగ సమానత్వం, పర్యావరణ న్యాయం వంటి సమస్యలపై దృష్టి సారించే మహిళా హక్కుల సంస్థగా ప్రారంభించబడింది. మూడు సంవత్సరాల తర్వాత నాగాలాండ్‌లోకి ప్రవేశించి ఫేక్‌ జిల్లాలోని చిజామి గ్రామంలో సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రాన్ని ప్రారంభించింది. ఇది లింగ వివక్ష, పాలన, సహజ వనరుల నిర్వహణ రంగాలలో కూడా పని చేస్తుంది. మహిళలకు స్థిరమైన జీవనోపాధి కల్పించాల్సిన అవసరం చిజామి వీవ్స్‌ పుట్టుకకు దారితీసింది. 2010లో రూ. 5 లక్షల ప్రారంభ నిధులను పొందిన ఈ ప్రాజెక్ట్‌కు గ్లోబల్‌ ఫండ్‌ ఫర్‌ ఉమెన్‌, ఫోర్డ్‌ ఫౌండేషన్‌, NEN కింద మద్దతిచ్చే ఫోర్డ్‌ ఫౌండేషన్‌, నాగాలాండ్‌ ప్రభుత్వ మహిళా అభివృద్ధి విభాగం నుండి సహాయం అందించబడింది.
కొంతమంది ఎగతాళి చేసారు
చిజామి గ్రామానికి చెందిన ఏడుగురు నేత కార్మికులతో చిజామి వీవ్స్‌ ప్రారంభించబడింది. వీరు వాణిజ్యపరంగా నేయడానికి నిపుణులైన నేత కార్మికులచే శిక్షణ పొందారు. డిజైన్‌లను తొలుత నేషనల్‌ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌ ఆఫ్‌ డిజైన్‌కు చెందిన విద్యార్థులు తయారు చేశారు. అయినప్పటికీ చాఖేసాంగ్‌ తెగకు చెందిన మహిళా నేత కార్మికులు తమ గిరిజన రంగులు, డిజైన్‌లకు వెలుపల బట్టలు నేయడం మొదట్లో బేసిగా భావించారు. ''ప్రారంభంలో మహిళలు నలుపు, తెలుపు, ఎరుపు, ఆకుపచ్చ, పసుపు రంగులకు మాత్రమే అలవాటు పడ్డారు. అవి వారి గిరిజన రంగులు. మేము అభివృద్ధి చేస్తున్న కుషన్‌ల రంగుల డిజైన్‌లను చూసి కొంతమంది మహిళలు ఎగతాళి చేసారు, నవ్వారు'' అని 2005లో NEN లో చేరి నేత ప్రాజెక్ట్‌ను నిర్వహిస్తున్న అట్‌షోల్‌ చెప్పారు. ప్రస్తుతం దాదాపు 60శాతం మంది మహిళా నేత కార్మికులు నెలకు రూ. 5,000-రూ. 6,000 మధ్య ఎక్కడైనా సంపాదిస్తున్నారు. ఈ చొరవ చాలా మందికి జీవనోపాధిని అందించడానికి చేనేతను మాత్రమే ఉపయోగించుకుంటుంది. నేత కార్మికులు ఉపయోగంలేని వాటిని ఉత్పత్తి చేసినప్పటికీ వారికి డబ్బు చెల్లిస్తుంది. ''మేము ప్రతి స్త్రీకి జీవనోపాధిని అందించాలి. కానీ అందరు మహిళలు నేతలో నిపుణులు కాదు. నాణ్యమైన ఉత్పత్తులను చేయడానికి సమయాన్ని వెచ్చించలేరు. కాబట్టి మేము తరచుగా యువతుల నుండి ఉపయోగం లేని ఉత్పత్తిని పొందుతాము. కాని మేము వారి పనిని తిరస్కరించలేము'' ఆమె జతచేస్తుంది.
ఖర్చులు ఎక్కువగా ఉంటాయి
చాలా మంది మహిళలు వ్యక్తిగతంతో పాటు సంఘం కార్యకలాపాలకు ప్రాధాన్యతనిస్తాయి. చిజామి వీవ్స్‌ వారి ఇళ్ల నుండి నేయడానికి, తుది కుట్టు, అసెంబ్లీ కోసం చిజామి గ్రామంలోని దాని కేంద్రానికి ఉత్పత్తులను తీసుకురావడానికి వీలు కల్పిస్తుంది. అయితే మోడల్‌ దాని సొంత సవాళ్లతో కూడా వస్తుంది. ఫేక్‌ జిల్లాలోని 17-18 గ్రామాలలో, అలాగే కొహిమా, షామటోర్‌ జిల్లాలో అనేక మంది నేత కార్మికులు నివసిస్తున్నందున ఆరుగురు సభ్యుల బృందం నాణ్యత నియంత్రణను నిర్వహించడం కష్టంగా ఉంది. రవాణా ఖర్చులు ఎక్కువగా ఉంటాయి. డెలివరీ తరచుగా ఆలస్యం అవుతుండటంతో ఢిల్లీ, దిమాపూర్‌ లేదా కోహిమా నుండి ముడిసరుకును సోర్సింగ్‌ చేయడంలో బృందం లాజిస్టికల్‌ సవాళ్లను ఎదుర్కొంటుంది.
స్థానిక మార్కెట్‌కు విక్రయిస్తుంది
''కొన్నిసార్లు మన దగ్గర నూలు అయిపోతుంది. మేము దానిని కోహిమా లేదా దిమాపూర్‌ నుండి వెంటనే కొనుగోలు చేయలేము. అవసరమైన రంగుల ప్రకారం బయటి నుండి ఆర్డర్‌ చేయాలి, ఇది నేత కార్మికులకు ఇవ్వబడిన ఆర్డర్‌లను ఆలస్యం చేస్తుంది'' అని అత్షోల్‌ చెప్పారు. ఉత్పత్తులు మూడు రోజుల (కుషన్‌ కవర్‌లను తయారు చేయడానికి) నుండి 15 రోజుల వరకు (మెఖ్లా కోసం) ఎక్కడైనా పట్టవచ్చు. ఇవి ఆన్‌లైన్‌, ఆఫ్‌లైన్‌ ఛానెల్‌ల ద్వారా విక్రయించబడతాయి. బృందం ఇన్‌స్టాగ్రామ్‌, వాట్సాప్‌, ఫోన్‌ కాల్‌ల ద్వారా ఆర్డర్‌లను తీసుకుంటుంది. ఇది స్థానిక మార్కెట్‌లకు విక్రయిస్తుంది. కొహిమాలో దుకాణాన్ని కలిగి ఉంది. ఈ ప్రాజెక్ట్‌ వార్షిక టర్నోవర్‌ రూ.50 లక్షలు.
సంఘ స్వభావాన్ని కూడా
హైస్కూల్‌ తర్వాత NENలో చేరిన అత్షోల్‌ మహిళలు తమ కుటుంబాలను పోషించుకోవడానికి, పిల్లల చదువులకు క్రమమైన ఆదాయం పొందడానికి ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లే ఈ ప్రాజెక్ట్‌ను కొనసాగించడానికి ఆమెను ప్రేరేపించింది. చిజామి గ్రామంలోని చేనేత కార్మికురాలైన త్షెఖ్రోలౌ మాట్లాడుతూ ''నా భర్త మొదట్లో నా నేత పనిని అంగీకరించలేదు. కానీ నేను ఇంటికి తీసుకురావడం ప్రారంభించిన నగదుతో నాపై గౌరవం పెరిగింది. ఇప్పుడు అతను ఇంటి పనులన్నింటిలో నాకు సహాయం చేస్తాడు'' అని చెప్పింది. కానీ చిజామి వీవ్స్‌ కేవలం జీవనోపాధి అవకాశం కంటే ఎక్కువ ఇది సంఘ స్వభావాన్ని కూడా అందిస్తుంది. ''చాలా మంది స్త్రీలకు వ్యక్తిగత సమస్యలు, వారి కుటుంబాలతో సత్సంబంధాలు ఉన్నాయి. ఇంట్లో లేదా సమాజంలో వారు జీవితంలో సవాళ్లను ఎదుర్కొన్నప్పుడల్లా మేము వారిని ప్రోత్సహించగలం. వారిని ప్రేరేపించగలం'' అని ఆమె జతచేస్తుంది.
ఆలోచనలను పంచుకోవడానికి
నిపుణులైన నేత కార్మికులు, కమ్యూనిటీ కార్యక్రమాలు, ప్రదర్శనల నుండి శిక్షణ, అభ్యాస అవకాశాల ద్వారా మహిళలు తమ విశ్వాసాన్ని పెంచుకోగలుగుతారు. ''మహిళలు కూడా తమ ఇళ్ల నుంచి బయటకు వచ్చి ఒకరి నుంచి ఒకరు నేర్చుకుంటారు. వారు తమ ఆలోచనలను పంచుకోవడానికి, వారి హక్కులను తెలుసుకోవడానికి, వారి కుటుంబాలలో తమ కోసం తాము మాట్లాడుకోవడానికి నెమ్మదిగా అలవాటుపడుతున్నారు'' అత్షోల్‌్‌ అంటుంది. ఆధునిక విద్యతో చాలా మంది తల్లిదండ్రులు తమ పిల్లలను సంప్రదాయ నేతను నేర్చుకోమని ప్రోత్సహించరు. కానీ చిజామి వీవ్స్‌ ఆ నైపుణ్యాలను, జ్ఞానాన్ని సజీవంగా ఉంచుతోంది. ఇప్పుడు చాలా మంది అమ్మాయిలు, వివాహిత యువతులు కూడా నేత నేర్చుకోవడం ప్రారంభించారు. చిజామి వీవ్స్‌ ఇప్పుడు సరైన సంస్థాగత నిర్మాణాన్ని ఏర్పాటు చేయడం, ఆన్‌లైన్‌ మార్కెట్‌ప్లేస్‌ను నిర్మించడం, మార్కెట్‌ లైన్లను విస్తరించడం, సేంద్రీయ సాంప్రదాయ పత్తి ఉత్పత్తులను తయారు చేయడంపై దృష్టి సారిస్తోంది.
