ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఐరాస సారథ్యంలో ప్రతి ఏటా మే 3 రోజున 'ప్రపంచ పత్రికా స్వేచ్ఛా దినం' నిర్వహించటం ఆనవాతీగా వస్తున్నది. 1991లో యునెస్కో నిర్వహించిన సమావేశంలో తీసుకున్న తీర్మానం ప్రకారం ఐరాస జనరల్‌ అసెంబ్లీ 1993లో 3 మే రోజున ప్రపంచ పత్రికా స్వేచ్ఛ దినం జరుపుకోవాలని నిర్ణయించింది. ప్రపంచ పత్రికా స్వేచ్ఛా దినం-2022 నినాదంగా 'డిజిటల్‌ ముట్టడిలో జర్నలిజమ్‌ (జర్నలిజమ్‌ అండర్‌ డిజిటల్‌ సీజ్‌)' అనే అంశాన్ని తీసుకున్నారు.
పత్రికలు ప్రజా గొంతుకలుగా ఎనలేని సేవలను అందిస్తున్నాయి. ప్రభుత్వానికి ప్రజలకు మధ్య అనుసంధాన కర్తలుగా పత్రికలు నిలుస్తున్నాయి. ప్రభుత్వ విధానాల విశ్లేషణలు, విమర్శలు, అనుకూల ప్రతికూలతలు, అవినీతిపరుల, స్క్యామ్‌ బండారాల్ని బయట పెట్టడం, మానవ హక్కుల పరిరక్షణ సేవలు, విజ్ఞాన, వినోద, క్రీడ, రాజకీయ సమాచార వితరణలు, ప్రజా సమస్యలకు గళం కలపడం లాంటి అంశాల్లో పత్రికలు అద్వితీయ సేవలు అనుదినం అందిస్తున్నాయి. కరోనా పలు వేవ్‌ల విజృంభన కాలంలో ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థ కుదేలు కావడంతో జీవన చక్రం సజావుగా సాగేలా చూడడం, ప్రజలకు నిరంతరం అత్యవసర సేవలను అందించడం లాంటి సేవలను పత్రికలు బాధ్యతగా అందిస్తున్నాయి.
పత్రికా స్వేచ్ఛకు సంబంధించిన మౌళిక సూత్రాలు, పత్రికా స్వేచ్ఛ పరిరక్షణ చర్యలు, పత్రికల స్వతంత్రతను కాపాడటం, విధి నిర్వహణలో ప్రాణాలర్పించిన జర్నలిస్టులకు నివాళులు అర్పించడం లాంటి చర్యలను ప్రపంచ పత్రికా స్వేచ్ఛాÛ దినం వేదికగా చేపడతారు. 'కరోనా-పాండెమిక్‌' సంక్షోభంలో 'ఇన్ఫో-డెమిక్‌' తరహాలో పత్రికలు ప్రజలను చైతన్య పరచడం, కరోనా క్రమశిక్షణలను వివరించడం జరుగుతున్నది. నేటి కొన్ని పత్రికలు తమ తమ స్వంత ఎజెండాలు, అనుబంధాలతో ప్రజలకు నమ్మదగిన సమాచారాన్ని అందించడంలో విఫలం అవుతున్నాయనే విమర్శలను మూట కట్టుకుంటున్నాయి. కరోనా సోకిన వారి పరిస్థితి కన్న కరోనా వార్తలను చూసి ప్రజలు భయకంపితులు కావడం జరగడం చూశాం. జర్నలిస్టుల విధి నిర్వహణ పలు సందర్భాల్లో ప్రమాదకరంగా, ప్రాణాంతకంగా కూడా మారిన ఉదాహరణలు ఎన్నో చూశాం. ప్రపంచవ్యాప్తంగా అధిక దేశాల్లో పత్రికా స్వేచ్ఛకు భంగం వాటిల్లుతున్నట్లు తేలడం ఆందోళనకరం.
ప్రస్తుత ప్రభుత్వాలు పత్రికా వ్యతిరేక విధానాలతో కొందరిని జాతి-వ్యతిరేక జర్నలిస్టులుగా ముద్ర వేసి బెదిరింపులు, పత్రికల గొంతులను నొక్కడం, పత్రికారంగంపై ఆదిపత్య ధోరిణి పెరిగాయనే వార్తలు వింటున్నాం. ప్రభుత్వ ధోరిణిని విమర్శించే పత్రికా యాజమాన్యాలు, విలేకరులు, ఫ్రీలాన్స్‌ జర్నలిస్టుల విధులకు ఆటంకంగా నిలుస్తూ, ప్రభుత్వంపై విమర్శనాత్మక వ్యాసాలను రచించే వారిపై కక్ష సాధింపు చర్యలకు దిగడం, పత్రికా స్వేచ్ఛకు విఘాతం కలిగిస్తోందని పలు నివేదికలు తెలియజేస్తున్నాయి. పత్రికా విలేకరుల కదలికలపై నిఘా పెట్టడం, పోలీసుల బెదిరింపులు, రాజకీయ నాయకులు నిఘా పెట్టడం, హింసా ప్రవృత్తిని కనబర్చడం, నేర గ్రూపుల హింసలు, అవినీతి అధికారులు, రాజకీయ నాయకుల బెదిరింపులు పత్రికా స్వేచ్ఛను హరిస్తున్నాయని తెలిపింది. హిందూత్వ భావనలతో పత్రికా స్వేచ్ఛకు అడ్డుతగులుతూ, కొందరు విలేకరుల ప్రాణాలు తీసే స్థాయికి హింసా ధోరిణి పెరిగిందని నివేదికలు వివరిస్తున్నాయి. కరోనా నిబంధనల పేరుతో గత సంవత్సర కాలంగా పత్రిక విలేకరులపై దాడులు పెరిగాయని, కాశ్మీర్‌లో పోలీసులు, మిలిటరీ, పారామిలటరీ దాడులతో పత్రికా స్వేచ్ఛ పతన స్థాయిలోకి పడిపోయింది.
ప్రపంచ పత్రికా స్వేచ్ఛ సూచికలో ఉన్న 180 దేశాల్లోని 12 దేశాలు (7శాతం) మాత్రమే ప్రత్రికా స్వేచ్ఛను పూర్తిగా అనుభవిస్తున్నాయని నివేదిక తెలియజేసింది. సంస్థ విడుదల చేసిన నివేదిక ప్రకారం 73 దేశాల్లో పత్రికా గొంతు పూర్తిగా (వెరీ బ్యాడ్‌) నొక్కడం జరుగుతోందని, భారత్‌ లాంటి 59 దేశాల్లో పాక్షికంగా (బ్యాడ్‌) విఘాతం కలుగుతోందని వర్గీకరించింది. ప్రపంచ పత్రికా స్వేచ్ఛ సూచికలో 1వ స్థానంలో నార్వే, 2వ స్థానంలో ఫిన్‌లాండ్‌, 3వ స్థానంలో స్వీడెన్‌, 4వ స్థానంలో డెన్మార్క్‌, 5వ స్థానంలో కోస్టారికా దేశాలు సగర్వంగా నిలిచాయి. భారతదేశం 142వ స్థానంలో నిలువగా పొరుగు దేశాలు నేపాల్‌ 106వ స్థానం, శ్రీలంక 127, మియాన్మార్‌ 140, పాకిస్థాన్‌ 145, బంగ్లాదేశ్‌ 152వ స్థానాల్లో ఉండడం జరిగింది. పత్రికా స్వేచ్ఛకు విలువ ఉన్నప్పుడే ప్రభుత్వ పథకాల్లోనే కాకుండా ఇతర వ్యవస్థలో జరుగుతున్న లోపాలు బయట పడతాయని గమనించాలి. పత్రికా స్వేచ్ఛకు పట్టం కట్టిన దేశాల్లో అవినీతి అంతం కావడం, సుపరిపాలన సాధ్యపడడం, ప్రజానీకానికి మేలు జరగడం లాంటి ప్రయోజనాలు కలుగుతాయని గుర్తుంచుకోవాలి. పత్రికల గొంతును నులిమితే అన్యాయానికి పట్టాభిషేకం చేసినట్లే అని గమనించాలి. పత్రికలే ప్రజల గొంతులు, సమాచార మాద్యమాలే అన్యాయ అంత సంకేతాలని అందరం నమ్ముదాం. పత్రికా స్వేచ్ఛను పెంచి పోషిద్దాం.

- డాక్టర్‌ బుర్ర మధుసూదనరెడ్డి
(3 మే 'ప్రపంచ పత్రికా స్వేచ్ఛ దినం' సందర్భంగా)
సెల్‌: 9949700037