భారతదేశంలో జీవిత ఆయుర్దాయం స్వాతంత్య్రం సాధించిన నాటి నుండి రెట్టింపయ్యింది. అంటే, 1940వ దశకం చివరిలో ఆయుర్దాయం వయసు 32 సంవత్సరాలుంటే నేటికది 70 సంవత్సరాలైంది. అనేక దేశాలు ఇంకా మెరుగయ్యాయి. ఇప్పటికి ఇదొక చారిత్రక విజయమే. ఇదే కాలంలో సంతానోత్పత్తి రేటు (ఒక మహిళ 6గురు పిల్లల్ని కనే స్థితి నుంచి కేవలం ఇద్దరు పిల్లల్ని మాత్రమే కంటుంది) గణనీయంగా తగ్గడంతో పిల్లల్ని కని, సంరక్షించడం అనే బంధనాల నుండి మహిళలు విముక్తయ్యారు. ఇది మంచి విషయమే, కానీ ఇది 'జనాభా వృద్ధాప్యం' అనే ఒక కొత్త సవాల్‌ను కూడా సృష్టిస్తున్నది.
2011లో భారతదేశ జనాభాలో 9శాతంగా ఉన్న (60 సంవత్సరాలు పైబడిన) వృద్ధులు వేగంగా పెరుగుతున్నారు, జాతీయ జనాభా కమిషన్‌ ప్రకారం, 2036వ సంవత్సరం నాటికి వీరి సంఖ్య 18శాతానికి పెరగవచ్చు. కాబట్టి, భారతదేశం వృద్ధులకు సమీప భవిష్యత్తులో మంచి జీవన ప్రమాణాలు కల్పిస్తామనే హామీ ఇవ్వాలంటే దానికి సంబంధించిన ప్రణాళికలు, ఏర్పాట్లు నేటి నుంచే ప్రారంభించాలి.
పెన్షన్ల సహాయం
భారతదేశంలో వృద్ధుల మానసిక ఆరోగ్యంపై ఇటీవల జరిగిన కృషి వారి భయానకమైన దురవస్థపై కొత్త వెలుగునిస్తుంది. అబ్దుల్‌ లతీఫ్‌ జమీల్‌ పావర్టీ యాక్షన్‌ ల్యాబ్‌ (జే-పాల్‌), తమిళనాడు ప్రభుత్వం సహకారంతో జరిపిన సర్వే వారిలోని డిప్రెషన్‌ను రుజువుజేస్తుంది. అరవై ఏండ్ల వయసు పైబడిన వ్యక్తుల్లో 30శాతం నుండి 50శాతం (వయసు, జెండర్‌పై ఆధారపడి) మంది డిప్రెషన్‌కు గురిచేసే లక్షణాలు కలిగి ఉన్నారు. ఈ డిప్రెషన్‌ లక్షణాలు పురుషులలో కంటే మహిళల్లోనే ఎక్కువగా ఉంటూ, వయసు పెరుగుతున్న కొద్దీ ఆ లక్షణాలు పెరుగుతున్నాయి. అనేక కేసుల్లో డిప్రెషన్‌ను గుర్తించకుండా, వైద్యం చేయకుండా వదిలేస్తున్నారు.
డిప్రెషన్‌ అనేది పేదరికం, అనారోగ్యంతో బలమైన సంబంధాన్ని కలిగి ఉంటుందనవచ్చు. అదే సమయంలో దానికి ఒంటరితనంతో కూడా సంబంధం ఉంటుంది. ఒంటరిగా నివసిస్తున్న వృద్ధులపై తమిళనాడులో జరిపిన శాంపుల్‌ సర్వేలో 74శాతం మందికి డిప్రెషన్‌ (తీవ్రంగాలేని) లక్షణాలున్నాయని తేలింది. ఒంటరిగా నివసిస్తున్న వృద్ధుల్లో అత్యధికులు మహిళలే, ముఖ్యంగా వితంతువులే.
వృద్ధాప్యానికి సంబంధించిన కష్టాలు పేదరికానికి సంబంధించినవి మాత్రమేగానీ, వారికి డబ్బు కూడా సహాయపడుతుంది. డబ్బు అనేక అనారోగ్య సమస్యల పరిష్కారానికి, కొన్ని సందర్భాల్లో ఒంటరితనం నుంచి దూరంగా ఉండడానికి కూడా ఖచ్చితంగా సహాయపడు తుంది. అందువల్ల వృద్ధులకు ఒక గౌరవప్రదమైన జీవితాన్ని అందించడానికి, ముందుగా వారిని పేదరికం, దానితో వచ్చే నష్టాల నుండి రక్షించడమే మొదటి అడుగై ఉండాలి. అందుకే ప్రపంచ వ్యాప్తంగా వృద్ధాప్య పెన్షన్లు సామాజిక భద్రతా వ్యవస్థలో ఒక ముఖ్యమైన భాగంగా ఉంటున్నాయి.
కేంద్ర గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వశాఖ నిర్వహిస్తున్న ఎన్‌ఎస్‌ఏపీ (నేషనల్‌ సోషల్‌ అసిస్టెన్స్‌ ప్రోగ్రాం) కింద వృద్ధులు, వితంతు మహిళలు, వికలాంగులకు నాన్‌ కాంట్రిబ్యూటరీ పెన్షన్ల యొక్క ముఖ్యమైన పథకాలు భారతదేశంలో ఉన్నాయి. కాలం చెల్లిన, నమ్మశక్యం కాని బీపీఎల్‌ (దారిద్య్రరేఖకు దిగువ) జాబితాలపై ఆధారపడి ''దారిద్య్రరేఖకు దిగువ నున్న'' కుటుంబాలనే అర్హులుగా ఈ ఎన్‌ఎస్‌ఏపీకి పరిమితం చేశారు. ఈ బీపీఎల్‌ జాబితాలు కొన్ని ఇరవై సంవత్సరాల క్రితానివి. ఎన్‌ఎస్‌ఏపీ కింద వృద్ధాప్య పెన్షన్ల నిమిత్తం 2006 నుండి కేంద్ర ప్రభుత్వ సహాయం నెలకు రెండు వందల రూపాయలు, వితంతువులకు నెలకు మూడు వందల రూపాయల వద్ద నిలిచి పోయాయి.
అనేక రాష్ట్రాలు తమ స్వంత నిధులను, పథకాలనుపయోగించి (ఎన్‌ఎస్‌ఏపీ నిబంధనలను దాటి) సామాజిక భద్రతా పెన్షన్లను, వాటి పరిమితిని పెంచుతున్నాయి. కొన్ని రాష్ట్రాలు వృద్ధాప్య, వితంతు పెన్షన్ల పరిమితిని 75శాతం నుండి 80శాతం (''సమీప సార్వజనీనత'') కూడా సాధించాయి. ఉదాహరణకు, సామాజిక భద్రతా రంగానికి మూలం తమిళనాడు కాబట్టి, తమిళనాడును మినహాయిస్తే మిగిలిన అన్ని దక్షిణాది రాష్ట్రాల్లో ఇప్పుడు ఇది ఒక నియమంగా ఉంది.
లక్ష్యాలను మించి
సామాజిక ప్రయోజనాలను ''లక్ష్యంగా చేసుకోవడం'' ఎప్పుడూ కష్టమే. వాటిని బీపీఎల్‌ కుటుంబాలకు మాత్రమే పరిమితం చేయడం సరియైన ఫలితాన్నివ్వలేదు. బీపీల్‌ జాబితాల్లో భారీగా మినహాయింపుల దోషాలున్నాయి. కాబట్టి వృద్ధాప్య పెన్షన్ల విషయానికి వచ్చేసరికి, దానినే ''లక్ష్యం చేసుకోవడం'' అనేది మంచి ఆలోచన కాదు. ఒక విషయానికి వస్తే, లక్ష్యం చేసుకోవడమనేది వ్యక్తిగత సూచికల కంటే కూడ కుటుంబంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. అయినా ఒక వితంతువు లేదా వృద్ధుడు సాపేక్షంగా ఒక ఉన్నత కుటుంబంలోనూ భారీ నష్టాలను అనుభవించవచ్చు. జాగ్రత్తగా చూసుకునే బంధువులు లేక. ఆ చూసుకోని బంధువులపై పూర్తిగా ఆధారపడకుండా ఉండేందుకు వారికి పెన్షన్‌ సహాయం చేయగలదు. ఇది వారి పట్ల బంధువులు మరింత జాగ్రత్తగా ఉండటానికి కూడా దోహదం చేస్తుంది.
మరో విషయమేమంటే, లక్ష్యం చేయడం అనేదాంట్లో బీపీఎల్‌ సర్టిఫికెట్లు, ఇతర ధృవ పత్రాలు సమర్పించడం లాంటి సంక్లిష్టమైన లాంఛనాలు పూర్తి చేయాల్సి ఉంటుంది. ఎన్‌ఎస్‌ఏపీ పెన్షన్ల విషయంలో ఇదొక ఖచ్చితమైన అనుభవం. బాగా పెన్షన్ల అవసరం ఉండి, కొద్దిపాటి చదువు, తక్కువ ఆదాయాలు గల వృద్ధుల పెన్షన్‌లను ఈ లాంఛనాలు అడ్డుకుంటున్నాయి. తమిళనాడు శాంపుల్‌లో పెన్షన్‌ పథకాల నుంచి మినహాయించబడిన అర్హులైన వ్యక్తులు పెన్షన్‌ పొందుతున్న లబ్దిదారుల కంటే చాలా పేదవారనే విషయం బయటపడింది. అంతేకాక, మినహాయించబడిన అర్హులైన వ్యక్తుల జాబితాలను స్థానిక సంస్థల పాలక వర్గానికి సమర్పించి నప్పటికీ, చాలా కొద్దిమంది మాత్రమే పెన్షన్‌ పొందడానికి అర్హులుగా ఆమోదించబడ్డారు.
సాధారణంగా ఇక్కడ సమస్యేమంటే... ప్రయత్న లోపమూ లేదా ప్రభుత్వ అధికారుల్లో చిత్తశుద్ధి లోపించడమూ కంటే కూడా అనర్హుడైన ఏ ఒక్క వ్యక్తి కూడా పొరపాటున అర్హుడు కాకుండా చూడడం ద్వారా ప్రభుత్వ డబ్బును పొదుపు చేయడమే తమ బాధ్యత అనే ఆలోచనను చాలా మంది అధికారులు జీర్ణించుకున్నారు. తమిళనాడులో దీని అర్థం ఏమంటే... ఉదాహరణకు దరఖాస్తుదారునికి ఒక నగరంలో సమర్థుడైన ఒక కొడుకు ఉంటే, అతనికి తన కొడుకు నుండి ఏదైనా సహాయం అందుతుందా లేదా అనే దానితో సంబంధం లేకుండానే అతడిని అనర్హుడ్ని చేస్తారు. చేరికల దోషాలను నివారించే అన్వేషణలో అనేక మంది అధికారులు మినహాయింపులకు చెందిన దోషాలను గురించి పెద్దగా పట్టించుకోవడం లేదు.
సహజమైన, పారదర్శక ''మినహాయింపు ప్రమాణం'' కింద వితంతువులు, వృద్ధులు, వికలాంగులు అందరినీ అర్హులుగా పరిగణలోకి తీసుకోవడం మెరుగైన మార్గం. స్థానిక పరిపాలన లేక గ్రామపంచాయతీపై నిర్ణీత సమయానికి పరిశీలనా బాధ్యతా భారం వేయడంతో అర్హత అనేది స్వయం ప్రకటనగా ఉండవచ్చు. కొంత మోసం కూడా జరుగవచ్చు, కానీ కొన్ని ప్రత్యేకమైన కుటుంబాలు కొద్ది మొత్తంలో ఉండే పెన్షన్‌ కోసం ఇబ్బందులు పడే అవకాశం ఉండదు. కాబట్టి, నేడు మనం చూస్తున్న పెన్షన్‌ పథకాల్లో మూకుమ్మడి మినహాయింపు దోషాలను శాశ్వతం చేయడం కంటే చేరికల దోషాలను సర్దుబాటు చేయడమే మేలైన విధానం.
ఈ ప్రతిపాదిత చర్య కొత్తదేమీ కాదు. ఇంతకు ముందు పేర్కొన్నట్లు ఇది ఇప్పటికే అనేక రాష్ట్రాల్లో జరుగుతుంది. కాకపోతే దీనికోసం భారీగా పెన్షన్‌ బడ్జెట్‌ అవసరం ఉంటుంది. కానీ భారతదేశ సామాజిక సహాయక పథకాలు చాలా తక్కువ బడ్జెట్లు కలిగి ఉండి భారీ సంఖ్యలో ప్రజానీకానికి (ఎన్‌ఎస్‌ఏపీ కింద సుమారు 40 మిలియన్లు) భారీ వ్యత్యాసాన్ని సృష్టిస్తాయి.
సాపేక్షంగా చూస్తే దక్షిణాది రాష్ట్రాలు ఆర్థికంగా బాగానే ఉన్నాయి. కానీ ఒడిశా, రాజస్థాన్‌ లాంటి కొన్ని పేద రాష్ట్రాల్లో కూడా సమీప సార్వజనీన సామాజిక భద్రతా పెన్షన్లు ఉన్నాయి. ఒకవేళ కేంద్ర ప్రభుత్వం ఎన్‌ఎస్‌ఏపీలో మార్పులు చేస్తే, అన్ని రాష్ట్రాలు అలాంటి చర్యలు చేపట్టడం చాలా తేలికైన పని. ఈ సంవత్సరం ఎన్‌ఎస్‌ఏపీ బడ్జెట్‌ కేవలం 9,652 కోట్ల రూపాయలు, అంటే పది సంవత్సరాల క్రితం ఎంతుందో ఇప్పుడూ అంతే, వాస్తవంగా చెప్పాలంటే ఇంకా తక్కువే. ఇది జీడీపీలో 0.05శాతం కూడా కాదు.
వృద్ధాప్యంలో గౌరవప్రదమైన జీవితం కోసం సామాజిక భద్రతా పెన్షన్లు కేవలం ఒక మొదటి అడుగు మాత్రమే. వారికి ఆరోగ్య సంరక్షణ, అంగవైకల్య సహాయాలు, రోజువారీ పనుల్లో సహాయం, వినోద అవకాశాలు, మంచి సామాజిక జీవితం లాంటి సౌకర్యాల అవసరం కూడా ఉంటుంది. సమీప భవిష్యత్తులో పరిశోధన చేయడానికి ఇదొక మంచి అంశంగా ఉంటుంది.

- జీన్‌ డ్రీజ్‌, ఈస్తర్‌ డఫ్లో
  ('ద హిందూ ' సౌజన్యంతో)
  అనువాదం: బోడపట్ల రవీందర్‌,
  సెల్‌: 9848412451