కేంద్ర ప్రభుత్వం ఇంధన ధరలతో పాటు నిత్యావసర మందుల ధరలను కూడా పెంచి ప్రజల జీవితాలను దుర్భరం చేసింది. ఔషధాలను ఉత్పత్తి చేయడానికి అవసరమైన బల్క్‌ ఔషధాల (యాక్టివ్‌ ఫార్మాస్యూటికల్‌ ఇంగ్రీడియంట్స్‌) పెరుగుతున్న ధరలను ఉటంకిస్తూ మందుల ధరలను పెంచాలని కేంద్ర ప్రభుత్వంపై మందుల కంపెనీలు ఒత్తిడి తెచ్చాయి. ఔషధాల ధరలు పెరగకుండా, ప్రాణాధార ఔషధాలను అందుబాటులోకి తెచ్చే విధానాలను అవలంబిస్తూ ప్రజలకు సహాయం చేయడానికి బదులుగా, ఔషధ కంపెనీల డిమాండ్లకు కేంద్ర ప్రభుత్వం పూర్తిగా లొంగిపోయి మందుల ధరలను పెంచింది.
వినియోగదారునికి (రోగికి) తనకు ఏ మందులు అవసరమో నిర్ణయించుకునే హక్కులేదు. రోగి ఏ మందు, ఎప్పుడు, ఎంతకాలం తీసుకోవాలో వైద్యుడే నిర్ణయిస్తాడు. రోగులు అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్నప్పుడు వైద్యులు సూచించిన మందులు తీసుకోకుండా ఉండలేరు. డ్రగ్స్‌ పరిశోధన, డ్రగ్‌ టెస్టింగ్‌, తయారీ, హౌల్‌సేల్‌, రిటైల్‌ సేల్స్‌, చివరగా ప్రిస్క్రిప్షన్‌ డ్రగ్స్‌తో సహా అనేక రకాల పద్ధతుల్లో ఔషధాలు రోగులకు చేరతాయి. అన్ని స్థాయిలలో ప్రత్యక్షంగా, పరోక్షంగా రోగుల దోపిడీకి అవకాశం ఉంది.
బ్రాండ్‌ జనరిక్‌ మందులు: ఫార్మాస్యూటికల్‌ కంపెనీలు వివిధ బ్రాండ్‌ పేర్లతో (కంపెనీ పేరు) ఔషధాలను మార్కెట్‌ చేస్తాయి. అన్ని మందులకు రసాయన పేర్లు, సాధారణ పేర్లు, బ్రాండ్‌ పేర్లు ఉంటాయి. ఒక ఔషధం పేటెంట్‌ పొందిన తర్వాత, ఔషధ కంపెనీలు తమ ఔషధాలను నిర్దిష్ట బ్రాండ్‌ పేరుతో మార్కెట్‌ చేస్తాయి. అయితే ఇతర కంపెనీలు పేటెంట్‌ గడువు ముగిసినప్పుడు అదే ఔషధాన్ని జనరిక్‌ ఔషధంగా మార్కెట్‌ చేయవచ్చు. కొన్ని కంపెనీలు తమ జనరిక్‌ మందులకు ప్రత్యేక బ్రాండ్‌ పేరు పెట్టే అవకాశం ఉంది. వాటిని బ్రాండెడ్‌ జనరిక్‌ మందులు అంటారు. మొత్తం ప్రాథమిక ఔషధాల సంఖ్య ఎనిమిది వందలకు మించి ఉండకపోయినప్పటికీ, మార్కెట్‌లో ఒక్కో ఔషధం పదుల బ్రాండ్‌లలో అమ్ముడవడానికి ఇదే కారణం. కొన్ని కంపెనీలు ఒకే ఔషధాన్ని వివిధ బ్రాండ్లలో వివిధ ధరలకు విక్రయిస్తున్నాయి. వారి బ్రాండ్‌ ఇమేజ్‌, బ్రాండ్‌ ప్రాధాన్యతను సృష్టిస్తున్నాయి. ఇటువంటి మార్కెటింగ్‌ వ్యూహాలన్నీ ఔషధ ధరల విధానాలను దెబ్బతీశాయి.
ప్రపంచీకరణ విధానాల వైపు పయనం : భారత ప్రభుత్వం అనుసరిస్తున్న ప్రపంచీకరణ విధానాలలో భాగంగా ఇతర రంగాలతో పాటు ఫార్మాస్యూటికల్‌ పాలసీ కూడా మార్చబడినది. విదేశీ మూలధన పెట్టుబడుల నియంత్రణ, గుత్తాధిపత్యాల నియంత్రణను విడిచిపెట్టారు. ఫార్మాస్యూటికల్‌ రంగంలో కూడా 100శాతం విదేశీ ప్రత్యక్ష పెట్టుబడులు అనుమతించబడ్డాయి. ఔషధ ధరల నియంత్రణ చట్టం పరిధిలోకి వచ్చే మందుల సంఖ్యను క్రమంగా తగ్గించారు. 2005 నుండి అమల్లోకి వచ్చిన భారతీయ పేటెంట్‌ చట్టం ప్రకారం, ఉత్పత్తి ప్రక్రియ పేటెంట్‌ సిస్టమ్‌ స్థానంలో ఉత్పత్తి పేటెంట్‌ విధానం అమలుచేయబడిరది. దీంతో పేటెంట్‌ పొందిన ఔషధాల జనరిక్‌ మందులను చౌకగా మరో ఉత్పత్తి పద్ధతి ద్వారా తయారు చేసే అవకాశం లేకుండా పోయింది. ప్రాథమిక ఔషధాలను భారత దేశంలోనే ఉత్పత్తి చేసే విధానాన్ని విడనాడి, వాటిని దిగుమతి చేసుకోవడానికి అనుమతించడంతో భారతదేశంలో వాటి ఉత్పత్తి నిలిచిపోయింది. అందుకే ఇప్పుడు భారతీయ కంపెనీలు బయటి నుంచి వచ్చే ఖరీదైన బల్క్‌ డ్రగ్స్‌పై ఆధారపడాల్సి వస్తోంది. భారతీయ కంపెనీలు ఇప్పటికీ పెద్ద ఎత్తున జనరిక్‌ ఔషధాలను ఎగుమతి చేస్తున్నప్పటికీ, భారత దేశంలో ప్రాథమిక ఔషధాలను తప్పనిసరిగా ఉత్పత్తి చేయనందున బల్క్‌ డ్రగ్స్‌, పూర్తయిన ఉత్పత్తుల దిగుమతి ప్రతి సంవత్సరం పెరుగుతోంది.
ప్రభుత్వ రంగ ఫార్మాస్యూటికల్‌ కంపెనీలైన హిందుస్థాన్‌ యాంటీబయాటిక్స్‌, ఐడిపిఎల్‌ వంటివి బాగా పనిచేస్తున్నా పట్టించుకోకపోవడంతో మూసివేత ముప్పును ఎదుర్కొంటున్నాయి. దీంతో ఫార్మాస్యూటికల్‌ పరిశ్రమ విదేశీ, స్వదేశీ గుత్తాధిపత్య సంస్థల ఆధీనంలోకి వచ్చింది. ప్రభుత్వం ఉచితంగా అందించే వ్యాక్సిన్లను కూడా ప్రభుత్వ సంస్థలు, ప్రజలు బడా ప్రయివేట్‌ కంపెనీల నుండి అధిక ధరలకు కొనుగోలు చేయాల్సి వస్తోంది.
ఎమ్‌ఆర్‌పి పేరిట దోపిడీ: ఫార్మాస్యూటికల్‌ కంపెనీలు తమ మందులను గరిష్ట రిటైల్‌ ధరల ఎమ్‌ఆర్‌పికి మార్కెట్‌ చేస్తాయి. ఫార్మాస్యూటికల్‌ కంపెనీలు భారతదేశంలోని హౌల్‌సేల్‌ వ్యాపారులకు డివిడెండ్‌ కంటే చాలా తక్కువ ధరకు మందులను విక్రయిస్తాయి. అయితే టోకు వ్యాపారులు తమ స్వంత కమీషన్లను తీసుకున్న తర్వాత రిటైల్‌ కంటే తక్కువ ధరకు రిటైలర్లకు మందులను విక్రయిస్తారు. చివరగా, వినియోగదారులు చాలా ఎక్కువ రిటైల్‌ ధరలకు (ఎమ్‌ఆర్‌పి) మందులను కొనుగోలు చేయవలసి వస్తుంది. భారీ లాభాల కోసం ఫార్మాస్యూటికల్‌ కంపెనీలు, ఆలిండియా - రాష్ట్ర స్థాయి హౌల్‌సేలర్లు -రిటైలర్లు రోగులను వివిధ స్థాయిలలో దోపిడీకి గురిచేస్తున్నారు. ఫార్మాస్యూటికల్‌ కంపెనీలే కాకుండా మందుల దుకాణాలు కూడా వైద్యులకు కిక్‌బ్యాక్‌ రూపంలో బహుమతులు ఇస్తున్నాయి. వీరంతా భారీ రివార్డుల ప్రలోభాలతో వైద్యులను ప్రభావితం చేయడానికి ప్రయత్నిస్తారు. పైగా రోగులకు చాలా ఖరీదైన బ్రాండ్‌లను సూచించడానికి వారిని ప్రలోభపెడతారు. అంతిమంగా, పెంచిన మందుల ధరల రూపంలో మోసం, దోపిడీ కలిసి... అటువంటి అవకతవకల గురించి ఏమీ తెలియని రోగులపై భారమై పడుతోంది.
సరసమైన ధరకు అందించే దుకాణాలు: వివిధ స్థాయిల్లో వినియోగదారుల దోపిడీని నిరోధించేందుకు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు నేరుగా ఔషధ కంపెనీల నుంచి, మెడికల్‌ సర్వీసెస్‌ కార్పొరేషన్ల ద్వారా మందులను కొనుగోలు చేసి ఫెయిర్‌ ప్రైస్‌ మందుల దుకాణాల్లో వినియోగదారులకు విక్రయించేందుకు ప్రయత్నిస్తున్నాయి. ప్రభుత్వానికి నేరుగా మందులు సరఫరా చేసే మందుల కంపెనీలను బహిష్కరిస్తామని టోకు వ్యాపారుల సంఘం బెదిరిస్తోంది. వినియోగ దారులను వ్యవస్థీకృత దోపిడీ నుంచి కాపాడేందుకు కఠినమైన మందుల ధరల నియంత్రణను అమలు చేయడంతో పాటు, రేషన్‌ షాపుల తరహాలో దేశవ్యాప్తంగా న్యాయమైన ధరల మెడికల్‌ స్టోర్లను ఏర్పాటు చేయాలనే సూచన వచ్చింది. ఆమేరకు కేంద్ర ప్రభుత్వం జన్‌ఔషధి మందుల షాపులను ప్రారంభించింది. కానీ దేశంలో విక్రయించే మందులలో చాలా తక్కువ శాతం మాత్రమే ఇలాంటి షాపుల ద్వారా లభ్యమవుతున్నాయి. తమిళనాడు, కేరళ, రాజస్థాన్‌ ప్రభుత్వాలు ప్రభుత్వ ఆసుపత్రులకు నాణ్యమైన మందులను, తక్కువ ధరకే కొనుగోలు చేసేందుకు మెడికల్‌ సర్వీసెస్‌ కార్పొరేషన్లను ఏర్పాటు చేసి ఆదర్శంగా నిలిచాయి.
కేంద్ర ప్రభుత్వం ఏం చేయాలి? : డ్రగ్‌ ప్రైస్‌ కంట్రోల్‌ ఆర్డర్‌-1979కి అనుగుణంగా రివైజ్డ్‌ డ్రగ్‌ ప్రైస్‌ కంట్రోల్‌ ఆర్డర్‌ను అమలు చేయాలి. మార్కెట్‌ ఆధారిత ఔషధ ధరల స్థానంలో తయారీ ధర ఆధారిత ఔషధ ధరలను మళ్లీ ప్రవేశపెట్టాలి. సవరించిన నిత్యావసర మందుల జాబితాలోని మందుల ధరలను... ధరల నియంత్రణలోకి తేవాలి. పేటెంట్‌ పొందిన మందుల ధరలను కూడా నియంత్రించాలి. ఇండియన్‌ డ్రగ్స్‌ అండ్‌ ఫార్మాస్యూటికల్స్‌ లిమిటెడ్‌, హిందుస్థాన్‌ యాంటీబయోటిక్‌, ప్రభుత్వరంగ వ్యాక్సిన్‌ ఫ్యాక్టరీల వంటి ప్రభుత్వ రంగ ఔషధ కంపెనీలను పునరుద్ధరించాలి. ప్రభుత్వ రంగ ఫార్మాస్యూటికల్స్‌ ద్వారా పేటెంట్‌లేని మందులను భారీ స్థాయిలో ఉత్పత్తి చేయాలి. వాటిని ప్రభుత్వ ఆసుపత్రులలో, ప్రజలకు సరసమైన మందుల దుకాణాల ద్వారా అందుబాటులో ఉంచాలి. అన్ని రకాల అహేతుక ఫిక్స్‌డ్‌ డ్రగ్‌ కాంబినేషన్లను నిషేధించాలి. భారతదేశంలో ప్రాథమిక ఔషధాలను తయారు చేసే విధానాన్ని పునఃస్థాపించాలి. గతంలో మాదిరిగా ఔషధ ఉత్పత్తిలో స్వయం సమృద్ధి కోసం కృషి చేయాలి. విదేశాల నుంచి ఫార్ములేషన్ల దిగుమతిని నిషేధించాలి. జాతీయ స్థాయిలో ఔషధ పరిశోధనలను ప్రోత్సహించాలి. ఓపెన్‌ సోర్స్‌ డ్రగ్‌ డిస్కవరీ మోడల్‌పై డ్రగ్‌ పరిశోధనను ప్రారంభించాలి. ప్రామాణిక చికిత్స మార్గదర్శకాలను సవరించాలి. అవి అమలవుతున్నాయా లేదా అన్న విషయాన్ని నిర్థారించుకోవాలి. ఆరోగ్య రంగానికి జీడీపీలో 3-5శాతం కేటాయించాలి.

- టి. కామేశ్వరరావు