తన మేలు కోసం పాటుపడిన సంస్కర్తల పట్ల లోకం కర్కషంగా వ్యవహరిస్తుందని చలం ఒక చోట రాస్తాడు. మహాత్మ జ్యోతిరావు ఫూలే విషయంలోనూ అక్షరాలా అదే జరిగింది. నేటికి 170ఏండ్ల క్రితమే.. మనుషులందరూ సమానులేనని.. దేవుడి బిడ్డల్లో కొందరు అగ్రవర్ణాలు మరికొందరు నిమ్నవర్గాలు ఎలా అవుతారని ప్రశ్నించడంతో పాటు.. ఆ రోజుల్లోనే శ్రామికజన సంక్షేమం కోసం కార్మిక సంఘాలను స్థాపించి... అన్ని అంశాల్లోనూ కాలాని కంటే ఎంతో ముందు చూపుతో ఆలోచించగలిగిన సామాజిక విప్లవ ప్రవక్త జ్యోతిబా ఫూలే పట్ల నేటికీ చారిత్రక అన్యాయం కొనసాగుతున్నది. ప్రజా కవి వేమనను రెండువందల యేండ్లు భూస్థాపితం చేసి కనుమరుగయేట్టు చేయగలిగిన మనువాద వ్యవస్థ... మహాత్మా ఫూలే విషయంలోనూ అదే తరహా ప్రతీకారాన్ని ప్రదర్శించిన కారణంగా... చరిత్రలో ఆయనకు దక్కాల్సిన స్థానం నేటికీ దక్కనేలేదు. మనువు వారసులు ఆ మహాత్మున్ని ద్వేషిస్తుంటే.. కులవ్యవస్ధ పీడితులైన మెజారిటీ వర్గాల ప్రజలు, సామ్యవాద ప్రజాస్వామిక శక్తులు సైతం ఆ మహనీయుడిని స్వంతం చేసుకోలేక పోతున్నారు.
జ్యోతిరావు గోవిందరావు ఫూలే 1827 ఏప్రిల్‌ 11న మహారాష్ట్రలోని సతారా జిల్లా ఖట్గున్‌ గ్రామంలో జన్మించాడు. నాటి పీష్వా రాజుల దగ్గర జ్యోతిరావు కుటుంబం పూలమాలలు కట్టి అమ్మే వృత్తిని కొనసాగించిన కారణంగా ఫూలే అనే పేరు వచ్చింది. వెనుకబడిన 'మాలి' కులానికి చెందిన ఆయన కుల కట్టుబాట్ల కారణంగా చిన్ననాటి నుంచే అవమానాలను ఎదుర్కొన్నాడు. యుక్త వయస్సులో ఒక బ్రాహ్మణ మిత్రుని పెళ్లికి హాజరైన జ్యోతిరావును పెళ్లికొడుకు బంధువులు కులం పేరుతో అవమానించి పెళ్లి ఊరేగింపు నుంచి గెంటివేశారు. ఆ అవమానంతో రగిలిపోయిన ఫూలే కులాధిపత్యాన్ని నిర్మూలించడానికి అవిశ్రాంత పోరాటం కొనసాగించాలని ప్రతినబూనాడు. భారతీయ సమాజాన్ని మానవతా విలువల పునాదులపై పునర్నిర్మించడానికి గతంలో ఎందరో మహనీయులు కృషి చేశారు. బుద్ధుడు, కబీర్‌, గురునానక్‌, రవిదాస్‌, చైతన్య, నాందేవ్‌, వేమన లాంటి వారెందరో కుల వ్యవస్థను పూర్తిగా పెకిలించివేసి ప్రత్యామ్నాయ, సమతావాద సంస్కతిని నిర్మించడానికి పాటుపడ్డారు. ఆధునిక యుగంలో ఈ ఒరవడికి మళ్లీ జీవం పోసి ఇంగ్లీషు విద్య వెలుగులో కుల విష వృక్షాన్ని సమూలచ్ఛేదం చేయడానికి మహౌన్నత ఉద్యమం నడిపి మహాత్ముడై నిలిచాడు జ్యోతిబా ఫూలే.
శూద్రులు, అతిశూద్రులపై అగ్రవర్ణాల వారు కొనసాగిస్తున్న దురాగతాలను నిరోధించడానికి ఫూలే 1873 సెప్టెంబరు 24న 'సత్య శోధక్‌ సమాజ్‌' సంస్థను స్థాపించాడు. నిమ్నవర్గాల ప్రజలను కులదోపిడీ నుంచి విముక్తి చేయడంతో పాటు రైతులు, కూలీలను హక్కులకోసం సంఘటిత పరిచేందుకు ఈ సంస్థ ద్వారా ఫూలే విశేషంగా కృషి చేశాడు. విద్యాజ్ఞానాలను అందుకోవడం ద్వారానే శూద్ర, అతిశూద్రులు తమ హక్కులను నిలబెట్టుకోగలరని గుర్తించి వారిలో విద్యావ్యాప్తి కోసం ప్రత్యేక పాఠశాలలను ఏర్పరచాడు. దళిత వర్గాల స్త్రీలకు సైతం విద్య అందాలనే ఉద్దేశంతో వారి కోసం ప్రత్యేక పాఠశాలల నేర్పరిచాడు. దళిత స్త్రీలకు చదువు చెప్పడానికి అగ్రవర్ణాల స్త్రీలు ముందుకు రాని పరిస్థితుల్లో తన భార్య సావిత్రీబాయికి తాను చదువు నేర్పి, ఉపాధ్యాయినిగా తీర్చిదిద్ది ఆమె చేత దళిత స్త్రీలకు చదువు చెప్పించాడు.
విగ్రహారాధనను, కుల వ్యవస్థను, వేదాల పవిత్రతను ప్రశ్నించాలని ఫూలే ప్రజలకు ఉద్బోధించేవాడు. మూఢాచారాలను ఖండిస్తూ ప్రజల్లో హేతువాద ధోరణులను పెంపొందింపజేయడానికి సత్య శోధక్‌ సమాజ్‌ సభ్యులు పాటుపడ్డారు. భగవంతునికి, భక్తునికి మధ్య అనుసంధాన కర్తగా పురోహితవర్గం ఉండాల్సిన అవసరమేలేదని ఫూలే వాదించేవాడు. పురాణాలు, వేదాలు దైవదత్తమైనవి కావని, మనుషులు రాసినవేనని, నేటి కాలానికి అనుగుణంగా వాటిల్లో మార్పులు కూడా చేసుకోవచ్చని వాదించేవాడు. కొందరు స్వార్థపరుల వికృత ఆలోచనల్లోంచే కుల వ్యవస్థ ఆవిర్భవించింది తప్ప భగవంతుడు సృష్టించింది కానేకాదని ఆయన తన సభల్లో వివరించేవాడు. పక్షుల్లో, జంతువుల్లో లేని కుల భేదాలు మానవుల్లో ఎందుకున్నాయని అగ్రవర్ణాల పండితులను ఆయన నిలదీసేవాడు.
బొంబాయితో పాటు మహారాష్ట్రలోని ముఖ్య పట్టణాల్లో తన సంస్థ శాఖలను స్థాపించి ఉద్యమాన్ని విస్తృతపరిచాడు. కరపత్రాలు, సభలు, చిన్న పుస్తకాల ద్వారా సామాన్య ప్రజల్లో చైతన్యం కలిగించడానికి కృషిచేశాడు. తన భావాల వ్యాప్తి కోసం ఫూలే ఎన్నో పుస్తకాలను రాశాడు. గులాంగిరీ, షేట్కార్యాచ ఆసుద్‌, సత్యార్‌, ఇషారా, సార్వజనిక్‌ సత్య ధర్మపుస్తక్‌ అందులో ప్రముఖమైనవి. గులాంగిరీ పుస్తకంలో అమెరికాలోని బానిస వ్యవస్థకు, భారతదేశంలోని కుల వ్యవస్థకు గల పోలికలను విశదీకరించాడు. ప్రపంచంలోని పీడితులంతా ఒకే జాతివారని, ఒకరి నుంచి మరొకరు స్ఫూర్తిని పొందుతూ ఉద్యమించాలని తెలియజెప్పాడు. బావులు, చెరువులు కూడా కులాల వారీగా చీలిపోయిన ఆ రోజుల్లో ఫూలే ఇంటి బావి నీటిని దళితవర్గాల వారు సైతం తోడుకెళుతుండేవారు. కుల వివక్షను నిరాటంకంగా కొనసాగించడానికి అగ్రవర్ణ దురహంకారులు సృష్టించిన నిచ్చెనమెట్ల వ్యవస్థను కూలదోసి వర్ణ వ్యవస్థ బాధితులందరినీ ఐక్యం చేసి ముందుకు నడిపించిన మానవతావాది మహాత్మా ఫూలే.
కులం కుళ్లును ఈ గడ్డపై నుంచి పూర్తిగా తుడిచివేసి, భారత జాతిని సమతా శిఖరాల ఉన్నత స్థితికి చేర్చడానికి అవిశ్రాంతంగా కొనసాగించిన పోరాటం 1890 నవంబర్‌ 28న ఆయన తనువు చాలించడంతో ఆగిపోలేదు. ఫూలే రగిలించిన సాంఘిక విప్లవ జ్వాలను ఆ తర్వాత వచ్చిన అంబేద్కర్‌ అందిపుచ్చుకుని కుల వివక్ష నిర్మూలనా పోరాటాన్ని దేశవ్యాప్త విస్తత ఉద్యమంగా మలిచాడు. తనలో ఉద్యమ జ్వాలను రగిలించిన గురుత్రయంగా బుద్దుడు, కబీర్‌, ఫూలేలను పేర్కొంటూ బాబా సాహెబ్‌ వారిని గౌరవించేవాడు. దక్షిణాదిన పెరియార్‌ రామస్వామి నాయికర్‌ ఫూలే చూపిన బాటలో అగ్రవర్ణ దురహంకారుల ఆగడాలనెదిరిస్తూ ఆత్మగౌరవ ఉద్యమాన్ని కొనసాగించి ఎన్నో విజయాలను సాధించాడు. ఆంగ్లేయుల దాస్యం నుంచి మనం స్వేచ్ఛను పొంది డెబ్భైఐదేండ్లు గడిచాయి. కుల వ్యవస్థ దాస్యపు సంకెళ్ల నుంచి మాత్రం ఈ జాతికి ఇంకా పూర్తి విముక్తి లభించలేదు. సరికొత్త రూపాల్లో మరింత వికృతంగా ఈ నాలుగు పడగల విషసర్పం ఇంకా బుసలు కొడుతూనే ఉన్నది. మనువాద శక్తులు నేడు మరింత బలాన్ని సంతరించుకుని రాజ్యాంగాన్నే సవాల్‌ చేస్తున్నారు. ఈ అమానవీయ మను సంస్కృతిని సమూలంగా నిర్మూలిస్తేనే ఈ దేశానికి పట్టిన పీడ విరగడై మన దేశం ప్రపంచ దేశాల సరసన సగర్వంగా, సమున్నతంగా తలెత్తుకుని నిలబడగలదు. అందుకే నేటి కాలానికి జ్యోతిబా ఫూలే జీవన సందేశం, ఆయన బోధనల ఆవశ్యకత గతంలో కంటే మరింత ఎక్కువగా ఉన్నది!

(నవంబర్‌ 28 - జ్యోతిబా ఫూలే 132వ వర్థంతి)
- ఆర్‌. రాజేశమ్‌, సెల్‌: 9440443183