''చాందసత్వపు చీకటులు తొలగించి,
లోకపు రీతి మార్చగ ఆధునిక భావాలదివ్వెల
వెలుగులందించి అభ్యుదయ పథమందు జాతిని
నడుపగా చేబూని కలమును
ఆయుధముగా ప్రయోగించిన కవీ, జోహారు''
ఈ రోజు గురజాడ వర్థంతి. ఈ సందర్భంగా 'గురజాడ సమాఖ్య' వారు చాగంటి వారికి గురజాడ పురస్కారాన్ని ఇవ్వడం పట్ల తీవ్ర అసమ్మతి వ్యక్తమవుతోంది. ఒక మహనీయుని పేరుతో పురస్కారం ప్రకటించాలంటే ఆ మహనీయుని భావజాలానికి అనుగుణ్యమైన వారినే ఎంపిక చేయడం సమంజసం. ఒక మహౌన్నతమైన వ్యక్తి పేరుతో పురస్కారం ఏర్పాటు చేయడమెందుకంటే వారి ఆశయాల్ని కొనసాగించడానికీ, వాటిని ప్రజల్లో వ్యాపింపజేయడానికీ. కానీ గురజాడ భావజాలానికీ, ఆలోచనలకీ వారి సంస్కరణ భావాలకూ వ్యతిరేకమైనవారిని, ఎంపిక చేయడం గురజాడ అభిమానులకు సహజంగానే బాధ కలిగించింది. గతంలోనూ ఇలా ఎంపిక చేయడాన్ని వ్యతిరేకిస్తూ పత్రికా ముఖంగా తమ అసమ్మతిని తెలియజేస్తూ వచ్చారు. ఇప్పుడూ అదే చేస్తున్నారు. అయినా పురస్కార ప్రదాతలు తమ చర్యల్ని సమర్థించుకోడానికి వ్యర్థ ప్రయత్నాలు చేస్తూనే ఉన్నారు.
వారి సమర్థింపుల కోసం గురజాడ దైవభక్తుడనీ, సంప్రదాయ వాదనీ చెప్పుకొచ్చారు. అందుకు ఆధారం కన్యాశుల్కంలోని చివరి అంకంలో సౌజన్యారావు పంతులు చేతిలోని భగవద్గీత, తులసికోట అట! తులసికోట ఉంటేనో, దేవుడి పటం ఉంటేనో ఆ వ్యక్తి ఆస్థికుడని, భక్తుడని నిర్ణయం చేసేయడమేనా? కథలోనో, నాటకంలోనో, నవలలోనో సృజనకారుడు ఎన్నో పాత్రల్ని సృష్టిస్తాడు. ఆ పాత్రల అభిప్రాయాలు రచయిత అభిప్రాయాలుగా భావించడం సరైందేనా? ఒక పాత్ర హంతకుడైతే రచయితని హంతకుడని నిర్ధారణ చేసేస్తారా? ఆయా పాత్రల సామాజిక స్థాయిననుసరించి సంభాషణల ద్వారా తాను నమ్మిన సత్యాన్ని ఆవిష్కరిస్తాడు. అంత వరకే. కన్యాశుల్కం నాటకంలో 'గిరీశం గురజాడే' అన్నవాళ్ళున్నారు. 'గురజాడే సౌజన్యారావు పంతుల'న్నవాళ్ళూ ఉన్నారు. ఇలా ఎవరికి తోచినట్టు వారు నిర్ణయాలు చేసేసారు..! ఇంకా నయం 'మధురవాణి' ఆడవేషం వేసుకున్న గురజాడే అని అనలేదు, రక్షించారు!
గురజాడ జీవించినన్నాళ్ళూ ఛాందసుల విమర్శల్ని ఎదుర్కొంటూనే వచ్చాడు. గ్రాంధికవాదుల అవహేళనల్ని, వెటకారాల్ని, వారి వికారాల్ని సహిస్తూనే తన ఉద్యమాన్ని కొనసాగించి విజయగర్వంతో తలెత్తి నిలబడ్డాడు. తాను భౌతికంగా లేనప్పుడూ వదల్లేదాయనను కొందరు. 'గురజాడ మరణించాకే జీవించడం ప్రారంభించార'ని కృష్ణశాస్త్రిగారంటే ... అలా గురజాడ జీవించడం ఇష్టం లేని, అతని భావజాలంతో ఏకీభవించలేని కొందరు తమ పాండిత్యమంతా రంగరించి కుస్తీలు పట్టి జబ్బసత్తువకొద్దీ సంగతి వ్యాసాలు లోకమ్మీదకొదిలిన సంగతి ఇప్పటి గురజాడ సాంస్కృతిక సమాఖ్య వారికి తెలీదా? ఆ వ్యాసాలకు ధీటుగా సమాధానం చెప్పే ప్రయత్నం చేసారా ఎవరైనా? అయినా అతడు గురజాడ. ఆ గురుజాడ ఎవరూ చెరపలేనిది.
గురజాడ ఆస్థికుడని చెపుతున్న వారు ఈ గురజాడ మాటల్ని చదివితే ఏమంటారో! ''అందరు దేవుళ్ళూ ఒక్కరే అయితే ఆ పీనుగుల్ని అందరినీ ఒక్కచోటే నిలిపి అందరూ కలిసి పూజ తగలెట్టరాదా?'' (దేవుళ్ళారా మీ పేరేమిటి?)
''కార్యకారణ సంబంధ జ్ఞానం శూన్యమైనప్పుడు ఏది జరిగినా అది కాకతాళీయం, వేళావిశేషం, విధికృతం, యాదృచ్ఛికం అని వ్యక్తులు ఊహించి సంతృప్తిపడతారు. ఆలోచనకు చోటివ్వరు.'' ''అంధవిశ్వాసాలు ప్రమాదకరమైనవి. ప్రశ్నించే స్వభావం లేనప్పుడు గుడ్డి నమ్మకాలు కలుగుతుంటాయి. మనల్ని ఛాందసత్వం ప్రశ్నించనీయదు.''
''క్షుద్రదేవతారాధన, ఉపాసన అనే మూఢ విశ్వాసాలను కలిగించి కొందరు దొంగ వేదాంతులు చేసే ఘోర కృత్యాలకు లెక్క లేదు. 'వేదాంతులొస్తున్నారు, చెంబులూ ముంతలూ జాగ్రత్త' అన్న సామెత ఊరికే పుట్టలేదు.'' (గురజాడ 'తనలో తాను' శీర్షిక నుండి)
''చంద్రవంశపు పట్టమహిషలను పుండాకోరులైన బ్రాహ్మణులకు బాహాటంగానే తార్చినట్లు కనిపిస్తుంది. బాహాటంగా జరిగినవే ఇలా ఉంటున్నప్పుడు ఇంక రహస్యంగా ఎన్ని దుర్మార్గాలు, అవినీతి చర్యలు, దోషాలు జరిగాయో కదా? మీ ఇతిహాసాలను, పురాణాలను వొక్కసారి చదివి చూద్దూ.'' (మునిసుబ్రహ్మణ్యం గారికి 21.5.1909న ఉదకమండలం నుంచి గురజాడ రాసిన ఉత్తరం నుండి)
''వివాహసంస్థ పురోగతికి దోహదం చేసిన మాట నిజమే, అయితే వివాహబంధాన్ని తెంచుకోరాదనే నియమం చెప్పనలవిగాని కన్నీటి గాథలకు కారణం. ఈ సత్యాన్ని మనమెవరమూ విస్మరించలేము.'' ''మగవాళ్ళ అధికారం కింద, పెత్తనం కింద బానిసలుగా ఆడవాళ్ళు ఎలా పడివున్నారో, ఎంత మగ్గిపోతున్నారో నేనూహించుకోగలను.''
(మునిసుబ్రహ్మణ్యం గారికి ఉదకమండలం నుండి 2.6.1909న రాసిన ఉత్తరం నుంచి) పైన ఉదహరించిన వాక్యాలు చదివాక కూడా గురజాడ ఆస్థికుడనే అంటారా?
''పుస్తకంబులలోని మాటలు విస్తరించుచు ననుభవమ్ముల
తత్వమెరుగక శుకములగుదురు వొట్టి శాస్త్రజ్ఞుల్‌...''
''వెర్రి పురాణగాధలు నమ్మజెల్లునె పండితుల్‌'' అని గాలిపోగేసే మాటలని నమ్మొద్దంటున్నాడు గురజాడ. గురజాడను అభిమానించేవారయితే, అనుసరించే వారయితే తప్పకుండా ఆలోచించేవారు. ఇప్పుడీ అసమ్మతి అవసరమయ్యేదే కాదు !
చాగంటి కోటేశ్వరరావు గారు పండితులు, పురాణాల్ని ఆపోసన పట్టినవారు. గొప్ప ధారణాశక్తి గలవారు. ఆ శక్తి ఎవరికి ఉపయోగమనుకుంటే వారు స్వీకరిస్తారు. అతని ప్రతిభకు తగ్గట్టు, ఆ భావజాలానికి అనుగుణ్యమైన అపూర్వమైన గొప్ప పురస్కారం ఇచ్చి, గౌరవిస్తే ఎవరికీ ఏ అభ్యంతరమూ ఉండేదికాదు గదా..! సంతోషించే వారు కూడా. 'గురజాడ' పురస్కారం అన్నారు గనకనే ఇదంతా.
''ఆధునిక కవితా వథూటికి అందచందములద్ది, వన్నెలు
దిద్ది ముత్యాల్‌ సరములమరగ జేసి వాడుక భాషలో
ప్రజల మాటను ప్రాణసమముగ నెంచి, మూఢత్వమును దృంచగ
జనం కోసము ఉద్యమించిన కవీ జోహారు..''
- గంటేడ గౌరునాయుడు