సాధారణ శకం పదిహేనవ శతాబ్దానికి చెందిన సంత్‌ కబీర్‌దాస్‌ బహుజన తాత్త్వికుడు, కవి. ఆనాటి సామాజిక స్థితిగతులపై తన దృఢమైన అభిప్రాయాన్ని వెలిబుచ్చినవాడు. విచారించవల్సిన విషయమేమంటే ఆరు శతాబ్దాల తర్వాత, నేటి సమాజంలో జన బాహుళ్యం, ఆయన ఆలోచనలతో పోలిస్తే ఇంకా వెనకబడే ఉన్నారు. ఇంకా మూఢ నమ్మకాల్లో మునిగితేలుతున్నారు. ఇంకా బ్రాహ్మణవాద కుట్రల్లోంచి బయటపడలేక పోతున్నారు. సంత్‌ కబీర్‌ దాస్‌ తన భావాల్ని ఆనాటి హిందీ భాషలో నాటి స్థితిగతుల్ని 'దోహే' అనే కవితా ప్రక్రియలో ప్రకటించాడు. అందులో కొన్ని నేనిక్కడ పొందుపరుస్తున్నాను. హిందీ తెలిసిన వారికి అర్థం చేసుకోవడం సులభమే. చేసుకోని వారి కోసం నేను ఇక్కడ తెలుగు సారాంశం ఇస్తున్నాను. చేయవల్సిందల్లా ఎవరికి వారు ఆత్మవిమర్శ చేసుకోవడమే. వైజ్ఞానిక ప్రగతి సాధించుకున్న 21వ శతాబ్దంలో జీవిస్తూ, అత్యాధునికులై ఉండి - ఈ కాలానికి తగినట్టు ఆలోచిస్తున్నారా? లేక ఆరువందల ఏండ్లకు పూర్వం జీవించిన సంత్‌ కబీర్‌ స్థాయిని కూడా అందుకోలేకపో తున్నారా? అన్నది ఎవరికి వారు ఆలోచించుకోవాల్సిందే!
పాత్తర్‌ పూజే హరీ మిలే, తొమై పూజూ పహాడ్‌||
ఘర్‌ కి చాకీ కోయీన పూజే జొకొ పీస్‌ ఖాయే సంసార్‌||
రాయిని పూజిస్తే హరి (దేవుడు) దొరుకుతాడని అనుకుంటే, చిన్న రాయినే ఎందుకూ? నేను పెద్ద గుట్టనే పూజిస్తా. అయినా, దేవుడు కనబడడమన్నది అబద్దం. అయితే, ఇంట్లో రోజూ ధాన్యాన్ని పిండిగొట్టి ఆకలి తీర్చే విసుర్రాయి కూడా రాయే. దాన్ని ఎవరూ గుర్తించరు. అవసరమైన వాటిని వదిలేసి, అనవసరమైన వాటికి ప్రాధాన్యమిస్తున్నారని సంత్‌ కబీర్‌ చెపుతున్నాడు. ప్రాణాన్ని నిలబెట్టేది, జీవితాన్ని కొనసాగించేది విసుర్రాయి. అది ఓ మూలపడి ఉంటుంది. విసుర్రాయితో పోలిస్తే పూజించే రాయికి ఏమాత్రం విలువలేదన్న సత్యాన్ని ఆయన స్పష్టంగానే చెప్పాడు.
మాటీక ఎక్‌ నాగ్‌ బనాకె పూజేలోగ్‌ లుగాయా||
జిందా నాగ్‌ జబ్‌ ఘర్‌ మె నికలే లేలాఠీ ధమ్‌ కాయా||
మట్టితో నాగుపాము బొమ్మ చేసుకుని ఇంట్లో పూజించే జనం - నిజంగానే పాము ఇంట్లో కొస్తే ఏం చేస్తారూ? పూజిస్తారా? కర్ర తీసుకుని బయటికి తరిమేస్తారు. లేదా చితక్కొట్టి చంపేస్తారు. తమ క్షేమం తాము చూసుకుంటారు. దీనితో ఏం అర్థమవుతుందీ? నిజాన్ని పారద్రోలి, అబద్దాన్ని పూజించడం మనుషుల లక్షణం - అని తెలుస్తోంది కదా? ఎందుకీ పిచ్చి ప్రవృత్తి? ప్రేమ, సమర్పణ భావం లేకుండా ఊరికే భయపడి దైవాన్ని పూజించడం మూర్ఖత్వం కదా? అన్నది కబీర్‌ భావన!
ఐసీ బాణీ బోలియే మనక ఆపా ఖోరు|
ఔరన్‌ కొ శీతల్‌ కరే ఆపహు శీతన్‌ హౌరు||
ఎదుటివాడు ఏ జాతివాడు, ఏ మతం వాడు, ఏ ప్రాంతం వాడు అనేది చూడకుండా మనిషిని మనిషిగా గుర్తించి ప్రేమతో, గౌరవంగా మాట్లాడితే - మీ ఇద్దరి మధ్య సంబంధం చల్లగా ఉంటుంది. అనవసరంగా ఎదుటి వాణ్ణి అగౌరవ పరుస్తూ కోపం వెళ్ళగక్కితే - ఎదుటివాడు కూడా అదే పని చెయ్యొచ్చు కదా? అప్పుడు మీ పరిస్థితి ఏమిటీ? మీ విలువ మీ గౌరవం ఎక్కడ ఉంటుంది? ఈ చిన్న విషయం పాటించకనే కదా మన సమాజంలో మనువాదులు మనుషుల మధ్య అగాధాలు పెంచిందీ?
తిన్‌ క కబహు న నీందియె జో పావన్‌ తర్‌ హారు|
కబహూఁ ఉడీ ఆంఖిన్‌ పడే తొఫిర్‌ ఘనేరి హౌరు||
దేని విలువ దానికి ఉన్నట్టే, ఎవరి విలువ వారికి ఉంటుంది. ఎదుటివారిని హీనంగా చూస్తే, అది మనల్నే దెబ్బతీయొచ్చు. కాలికింద అణిగి ఉండే ఎండుగడ్డి ముక్క ఎగిరివచ్చి కంట్లో పడితే అది ఎంత బాధాకరంగా ఉంటుంది? ఇక్కడ కవి కబీర్‌దాస్‌ ఎండుగడ్డి గురించి మాత్రమే చెప్పడం లేదు. మనుషుల్ని బానిసలుగా మార్చిన అగ్రవర్ణం గురించి చెపుతున్నాడు. నిమ్నవర్గాలు బలహీనులే కావొచ్చు. వారు తిరగబడితే అగ్రవర్ణ భూస్వాములు తట్టుకోగలరా? ప్రపంచంలో జరిగిన అణచివేతలు, తిరుగుబాట్లను కబీర్‌ చిన్న గడ్డిపరకతో జ్ఞప్తికి తెచ్చాడు. ప్రపంచ చరిత్రను ఒక వాక్యంలో వర్ణించడం కేవలం ఒక్క కవికి మాత్రమే చేతనవుతుంది.
జాతీన పూఛో సాధూకి, పూఛ్‌ లీజియే జ్ఞాన్‌|
మోల్‌ కరో తల్‌ వార్‌ క పడా రహన్‌ దొ మ్యాన్‌||
జ్ఞానులు సహజంగా అతి సామాన్యంగా ఉంటారు. వారిని అడిగి కొంత జ్ఞానం సంపాదించుకోవాలి గానీ, నీ జాతి ఏది? నీ దే కులం? నువ్వు ఎక్కడివాడివి అంటూ ప్రశ్నల వర్షం కురిపించే వాడు అజ్ఞానే అయి ఉంటాడు. ఆత్మరక్షణ కోసం ఖడ్గం (తల్‌వార్‌) పనికొస్తుంది గానీ, ఖడ్గం దూర్చే (మ్యాన్‌) ఒర ఎందుకు పనికొస్తుందీ? అది రత్నాలతో పొదిగినది కావచ్చు. కానీ, అది రక్షించలేదు. మెదడులో సరుకేమీ లేనప్పుడు ఎంత డాబుగా కనపడినా లాభం ఉండదు. సర్వసంగ పరిత్యాగి అయిన సాధువును నీ జాతి ఏమిటని అడగడం ఎంత అవివేకం? జాతులుగా, వర్ణాలుగా మనుషుల్ని విభజించిన వైదిక ధర్మం మీద కబీర్‌ ఈ విధంగా తన కవితా ఖడ్గాన్ని ప్రయోగించాడు.
బ్రాహ్మణవాదం ప్రచారం చేసిన వర్ణ వివక్షను, మూర్ఖపు ఆచారాలను అలాగే కొన్ని జీవన సత్యాలను కబీర్‌ తన దోహాలలో స్పష్టం చేశాడు. అప్పటికి, నాస్తిక వాదం, హేతువాదం, మానవవాదం లాంటి పదాలే పుట్టలేదు. అయినా, క్రాంతి దర్శి, దార్శనికుడు అయిన బహుజన మేధావి సంత్‌ కబీర్‌ అవన్నీ అయ్యాడు. తన సమకాలీన ప్రజానీకాన్ని ఆలోచించమని కోరాడు. ఇన్నేళ్ళ తర్వాత, ఇప్పటికీ ఆదర్శంగానే నిలబడి 'ఇకనైనా మేల్కొనండి. మీరేమిటో మీరు గుర్తించుకోండి' అని మనల్ని హెచ్చరిస్తున్నాడు. 'మనుషులంతా ఒక్కటే అని గ్రహించండి. భేద భావం విడనాడండి. మనుషుల మధ్య ప్రేమ, ఆప్యాయతలు నిలుపుకొండి' అని ఎలుగెత్తి చాటుతున్నట్టుగా అనిపిస్తుంది. ఈ కాలానికి కూడా ఆయన స్ఫూర్తి ప్రధాతే నన్నది మనం గుర్తించుకోవాలి!
మల్‌ మల్‌ ధోయే శరీర్‌ కొ ధోయే న మన్‌ క మైల్‌|
నహాయే గంగా, గోమతి, రహే బైల్‌ క బైల్‌||
మనసులోని మైలను శుభ్రం చేసుకోకుండా గంగా, గోమతి వంటి నదులలో స్నానం చేస్తే పుణ్యం వస్తుందని, మోక్షం లభిస్తుందని జనాన్ని ఊదరగొట్టిన వైదిక మత ఆచారాలను ఎద్దేవా చేశాడు కబీర్‌ దాస్‌. మనసులోని కల్మషాన్ని పోగొట్టుకోకుండా, మనసు నిర్మలం చేసుకోకుండా వరుస బెట్టి నదీ స్నానాలు చేసినంత మాత్రాన ఏం లాభం? ఖరీదైన మల్‌ మల్‌ గుడ్డను ఉతికినట్టు సున్నితంగా, సుతారంగా ఈ శరీరాన్ని పైపైన ఉతికితే ఏం లాభం? ఎన్ని పవిత్ర స్నానాలు ఆచరించినా ఎద్దు ఎద్దు లాగే ఉంటుందని ఎద్దేవా చేశాడు. ఎద్దు బలమైందే. బ్రాహ్మణవాదమూ బలమైందే... కానీ, వాటికి మనిషిలా ఆలోచించే మెదడు లేదు కదా?
ధీరే ధీరే రే మనా, ధీరే సబ్‌ కుచ్‌ హౌరు|
మాలీ సీంచే సౌ ఘడా, రుత్‌ ఆయే ఫల్‌ హౌరు||
చెట్లకు తోటమాలి రోజుకు వందకుండల నీళ్ళు పోసినా, రుతువు రాకముందే ఫలాలు రావుకదా? అని చెప్పడం దేనికంటే... ఏదైనా క్రమ క్రమంగా జరుగుతుందని చెప్పడం కొరకే - మన తొందరకు ఏవీ ఉన్నఫళంగా అయిపోవు. వర్గపోరాటాలైనా, ఉద్యమాలైనా, ఏదైనా - దేనికి పట్టే సమయం దానికి పడుతుంది. లక్షల సంవత్సరాలుగా జీవపరిణామం కొనసాగుతూ వస్తేగానీ, ఆధునిక మానవుడికి ఈ రూపం రాలేదు. లక్ష్యసాధన కూడా అంతే! అయితే అది నిరంతరం చేస్తూ ఉండాల్సిందే!
హిందూ కహే మొహీ రామ్‌ ప్యార్‌, తుర్క్‌ కహే ర హమాన్‌|
ఆపస్‌ మె దోవు లడీ ముయే, మరమ్‌ న కోవు జాన్‌||
హిందువులు తమకు రాముడు ఇష్టం - అని అంటారు. ముస్లింలు రెహమాన్‌ అని అంటారు. ఈ అభిప్రాయ భేదాలతో ఇరువర్గాలు తన్నుకు ఛస్తారు. పరిష్కార మార్గం వారికి తెలియడం లేదు. శతాబ్దాలుగా ఇది చూస్తూనే ఉన్నాం. మతాల పేరుతో ఘర్షణలు మాని, మతాలకు అతీతంగా, మానవ వాదులుగా మారడం ఒక్కటే పరిష్కారం!
కబీరా కహే యె జగ్‌ అంధా, ఆంధీ జైసీ గారు|
బచ్‌ డా థా సొ మర్‌ గయా, ఝాటీ చామ్‌ చటాయె||
సమకాలీన ప్రపంచంలో, ముఖ్యంగా మన దేశంలో ప్రభుత్వాల పనితీరుకు దీన్ని అన్వయించుకోవచ్చు. ఆవు దూడ చనిపోతే, గడ్డితో ఆవుదూడ బొమ్మను తయారుచేసి... ఆవును మోసం చేసి, పాలు పితుక్కుంటారు... కదా? అలాగే, ప్రజలకు అందివ్వాల్సింది అందివ్వకుండా, వారి నుండి లాక్కునేది లాక్కోవడం నేటి రాజకీయ వ్యవస్థ చేస్తున్న పని. దేశ ప్రజల ముందు గడ్డిబొమ్మలు పెట్టి, వారి నుండి అన్ని రకాల పన్నులు వసూలు చేసే మోడీ ప్రభుత్వం ఒకటి వస్తుందని ఆరువందల ఏండ్లకు ముందే సంత్‌ కబీర్‌దాస్‌ ఊహించినట్టున్నాడు. కవి దార్శనికుడు కావడం అంటే ఇదే...
కబీర్‌ దాస్‌ కవితల్లో ఏ ఒక్కటీ తీసుకున్నా అది ఆనాటి సమాజ రుగ్మతల్ని చీల్చి చెండాడటం కనిపిస్తుంది. వందల ఏండ్లు గడిచినా ఆ రుగ్మతలు రుగ్మతలుగానే కొనసాగుతున్నందుకు మనమంతా సిగ్గుపడాలి. ఆయన కవితా చరణాల వెంట నడుస్తూ, అందులో భావం, భావుకత, అంతకు మించి సమాజ శ్రేయస్సుకు ఆయన ఎంత తపించారో అర్థం చేసుకోవాల్సి ఉంది. వారణాసికి చెందిన ఈ కవి ఆలోచనలు హిందువులని, ముస్లింలని, సిక్కులని బాగా ప్రభావితం చేశాయి. ఆయన జీవించిన కాలంలో ఆయనపై దాడులకు దిగిన హిందువులున్నారు, ముస్లింలూ ఉన్నారు. కానీ, ఆయన మరణానంతరం ఆయన తమ వాడేనని ఈ ఇరువర్గాలూ సిగ్గు వదిలేసి ప్రకటించుకున్నాయి. ఆయన మాత్రం తన రచనల్లో అన్ని మతాల మత పిచ్చిని తీవ్రంగా దూషించాడు. కబీర్‌ ఆలోచనలకు సిక్కు మత గురువు గురునానక్‌ ప్రభావితుడయ్యాడని చెపుతారు. అందుకే కాబోలు, వారి మత గ్రంథంలో ఆయన ఆలోచనలకు చోటు దొరికింది. విశ్వకవి రవీంద్రుడు కూడా కబీర్‌ భావాలకు ముగ్దుడై కొన్నింటిని అనువదించాడు. 'నిజాన్ని బతికించుకుంటేనే మనిషి ప్రశాంతంగా బతకగలడు' అన్నది కబీర్‌ బోధనల సారాంశం!
- డాక్టర్‌ దేవరాజు మహారాజు
వ్యాసకర్త: కేంద్ర సాహిత్య అకాడెమీ అవార్డు విజేత, జీవశాస్త్రవేత్త.
